Grzyby - artykuły
Dodano: 15 listopada 2004
Agarikoidalny – owocnik o wygladzie przypominający grzyb kapeluszowy.
Aksamitny – powierzchnia skórki owocnika, utworzona z prostopadłych strzępek, tworzących zwartą i równą warstwę podobną do aksamitu.
Alweole - zagłębienia jamkowate, w kształcie koliste, graniaste, lub sześcioboczne. Zagłębienia te scalone ze sobą, wyglądem przypominają powierzchnię plastra miodu. Występuje u smardza - Morchella i sromotnika - Phallus.
Ampułkowaty - kształt podobny do ampułki, czyli rozszerzony u dołu a wydłużony i zwężony u szczytu. Określenie to ma szerokie zastosowanie przy określaniu kształtu cystyd.
Amyloidalny - barwienie na niebiesko, lub w odcieniach tego koloru, pod wpływem odczynnika Melzera. Reakcja barwienia się, dotyczy np. ścian zarodnika, strzępek, worka.
Anamorfa - stadium wegetatywne (niedoskonałe) występujące u grzybów niedoskonałych, u których występuje brak zarodników powstałych drogą rozmnażania płciowego. Stadium takie rzadko występuje u podstawczaków a częściej u woreczniaków.
Anastomozy - połączenie ze sobą dwu sąsiadujących blaszek lub fałdów. Połączenie jest krótkie, poprzeczne, lub ukośne. Spotykane np. u pieprznika jadalnego - Cantharellus cibarius
Anastomoza – jest to krótkie połączenie (miejsce zrośnięcia) dwóch strzępek, żeberek, fałdek lub blaszek. Zgromadzenie anastomoz w dużej ilości, może spowodować utworzenie formy przypominającej rodzaj siateczki.
Angiokarpiczny - owocnik o wewnętrznie zamkniętym hymenium.
Antrakofilny - określenie dotyczące upodobania do węgla, - "węglolubny".
Apofiza - pierścieniowate zgrubienie na wewnętrznej, (endoperydium) dolnej stronie okrywy.
Apotecja - owocnik o kształcie miseczki, krążka, talerzyka. Odnosi się np. do czarki szkarłatnej - Sarcoscypha coccinea
Apotecjum - określenie dla owocnika miseczniaków Discomycetes, kształtem zbliżony do miseczki, talerzyka lub krążka.
Areola, areolka - odcinek jaśniejszej przestrzeni na powierzchni owocnika.
Areolkowaty - wzór, w kształcie kolisty, powstały po odpadnięciu kolców np. jak u purchawki chropowatej - Lycoperdon perlatum Pers.: Pers.
Ascus - zob. worek
Ascomycetes - workowce, klasa grzybów, których zarodniki tworzą sie wewnątrz worka.
Ascospora - zarodnik workowy.
Atropina - środek stosowany jako odtrutka przy zatruciach niektórymi grzybami, np. muskaryną.
Autotrofia - samożywność - właściwość wszystkich rośli zdolnych do fotosyntezy. Grzyby nie są autotrofami lecz heterotrofami, w przeciwieństwie do wszystkich roślin zielonych.
Autotroficzny organizm – samożywny organizm, który jest zdolny do wytwarzania ze związków nieorganicznych, niezbędnych do życia substancji organicznych.
Autoliza – samoczynny rozkład owocnika. Autoliza występuje u niektórych gatunków czernidłaków Coprinus . Rozkład ten na celu ułatwienie rozsiewania się zarodników i przybiera postać rozpływających się w czarną mazi blaszek.
Ballistospora – silnie odrzucany zarodnik.
Barwa zarodnika – Oglądane pod mikroskopem pojedyncze zarodniki mogą się różnić barwą od barwy z wysypu zarodników. (Są to zarodniki, nie mające wyraźnej barwy (są bezbarwne), a w wysypie mają barwę białą, kremową, bladoróżowawą, itp.)
Baryłkowaty – określenie dla kształtu trzonu, który jest: krótki, gruby i nieco zwężony, zarówno przy podstawie jak i przy wierzchołku.
Basidiospora – zob. zarodnik podstawkowy.
Basidium – komórka w hymenium podstawczaków.
Basidiomycetes. Podstawka na której po połączeniu się jąder wytwarzane są dwa lub najczęściej cztery płciowe zarodniki (basidiospory). Są one umieszczone na trzonkach, (sterygmach).
Bazydiola – komórka pomiędzy młodymi podstawkami. Jest płonna i bez sterygm. Może również nią być inna sterylna komórka w hymenium, która w kształtach i wielkością przypomina podstawkę.
Bazydiospora – zob. zarodnik podstawkowy.
Blaszka (lamella) – twór znajdujący się zwykle na dolnej stronie kapelusza. Jest cienki i ma kształt listkowaty. Stanowi fragment hymenoforu. Określenie "hymenofor blaszkowy" bierze się od występowania tych tworów, zwanych blaszkami.
Blaszki- elementy listewkowate hymenoforu u grzybów blaszkowych. Mogą to być gatunki np. Amanita, Tricholomataceae, Pleurotus z rzędu Agaricales. Elementy te odchodzą promieniście od trzonu i są pokryte hymenium.
U niektórych gatunków bezblaszkowców Aphyllophorales mogą, wbrew nazwie, występować także w hymenoforze blaszki. Blaszkowy – określenie dotyczące hymenoforu zbudowanego z blaszek. Błoniasty – określenie dotyczące cienkiego, przypominającego błonę kapelusza. Błonnik - związek chemiczny z grupy węglowodanów, o charakterze złożonym. Główny składnik budulcowy ścian komórek większości roślin. Błyszczący – określenie dotyczące połyskliwej powierzchni kapelusza. Boczny – określenie dotyczące bocznego usytuowania trzonu, względem środka kapelusza. Brodawka – określenie dotyczące małej, wydatnej wypukłość na jakiejś powierzchni. Brodawkowany – oznacza powierzchnię pokrytą licznymi brodawkami. Brodawkowaty – określenie oznaczające pokrycie powierzchni brodawkami lub niskimi, tępymi wyrostkami. Bruzda – określenie oznaczające dość głębokie zagłębienie w owocniku przypominające rynnę. Bruzdowany – oznacza powierzchnię z licznymi podłużnymi wgłębieniami. Określa się w ten sposób brzeg kapelusza u niektórych gatunków grzybów blaszkowych. Brzuszny – określenie dotyczące strony organu, np. zarodnika skierowanego do podstawki. Bulwka – określenie dotyczące kuliście zgrubiałej podstawy trzonu u niektórych gatunków grzybów, kształtem przypominających bulwę u roślin kwiatowych. Przykładowo bulwka występuje w trzonie gatunków Amanita. Bulwkowaty – określenie dotyczące podstawy trzonu w kształcie bulwki. Buławowaty – określenie oznaczające kształt równogruby, a na szczycie kuliście zakończony. Byssoidalny – oznacza watowaty, przypominający wyglądem watę. Jest to puszysty splot delikatnych i jedwabistych, niteczkowatych strzępek grzybni. U niektórych gatunków występuje np. u podstawy trzonu. Celuloza - zob. błonnik. Centralny – usytuowany w środku, w centrum. Określenie dotyczy trzonu umieszczonego w kapeluszu, w jego centralnej punkcie. Cheilocysty – są to cystydy których rozwój następuje na ostrzu blaszek lub na brzegu por. Cheilocystyda – to cystyda która znajduje się na ostrzu blaszki u grzybów blaszkowych. Chlamydospora – zarodnik przetrwalnikowy, wegetatywny, zwykle grubościenny. Oddziela się od strzępki przez przewężenia. Chromosomy – składowe jądra komórkowego grzybów z substancją dziedziczną. Chropowaty – określenie dla powierzchni szorstkiej. Chryzocystydy – cystydy zawierające bezkształtną żółtawą masę i w kształcie maczugowate Występują u niektórych grzybów blaszkowych np. z rodziny Strophariaceae. Chityna - związek chemiczny o charakterze złożonym, z grupy węglowodanów. Jest to główny składnik substancji budulcowej pancerza u stawonogów. Występuje również w ścianach komórkowych grzybów. Ciało owocowe – jest to utworzony ze strzępek twór na powierzchni lub wewnątrz którego lub wytwarzane się organy służące do rozmnażania. Ciemię – określenie dla szczytowej część kapelusza. Cienkościenny – określenie dla ściany widocznej pod mikroskopem, która jest widoczna jako cienka i jednostkowa linia. Cyjanofilny – określenie dla zarodników które barwią się na niebiesko w 0,1% roztworze błękitu anilinowego w kwasie mlekowym. Cylindryczny – określenie np. dla trzonu, który jest w kształcie cylindra, prosty nie zgięty. Na przekroju okrągły i jednakowo gruby na całej swej długości. Cystyda – jest to płonna komórka występująca między podstawkami w hymenium lub wnikająca głęboko poniżej tej warstwy. Wyróżniamy cheilocystydy, gleocystydy, lamprocystydy, metuloidy, pleurocystydy i in. Ich nazwa uzależniona jest, od miejsca występowania w owocniku, kształtu, grubości ścian, urzeźbienia, zabarwienia i struktury wnętrza. Cystydy - zob. rozwierki. Cystydiola – jest to określenie używane niekiedy dla małej, szczątkowej cystydy. Tymczasem jest to płonny, w kształcie cylindryczny lub wrzecionowaty, jednokomórkowy twór występujący w hymenium, który jest podobny do cystydy. Czapeczka – określenie dotyczące szczytu owocnika, który ma strukturę kapturkowatą. Człon – określenie części organu lub strzępki, który jest oddzielony przegrodą lub wyraźnym przewężeniem od sąsiedniego podobnego organu lub strzępki. Czubek – określenie dla środkowej części kapelusza, które jest wydatnym, brodawkowatym uwypukleniem. Dekstrynoidalny– barwienie się, w wyniku reakcja jaka zachodzi w ścianach komórek grzybni lub w ścianach zarodników, pod wpływem odczynnika Me1zera. Reakcja ta daje kolor żółtobrązowy, czerwonobrązowy, winnoczerwony lub purpurowoczerwony. Zob. również pseudoamyloidalny. Dendroidalny – kształt rozgałęziony na podobieństwio krzaczka. Dermatocystyda – określenie dla cystydy zawartej w skórce owocnika. Destruent – organizm którego rolą jest rozkład szczątków martwych organizmów. Wynikiem tego procesu jest wzbogacanie gleby w związki stanowiące pokarm dla roślin. Detrytus – warstwa pokrywająca powierzchnię gleby, która składa się z rozkładających szczątków organicznych, najczęściej pochodzenia roślinnego. Dęty – określenie dla pustego wewnętrznie trzonu. Diafragma – jest to warstewka zwartych strzępek pomiędzy glebą a podglebiem. Diagnoza – to zwarty i treściwy opis zawierający rozpoznanie i określenie najważniejszych cech diagnozowanego gatunku. Diaspora – określenie dla jednostki rozprzestrzeniania się organizmu. Dichotomiczny – rozdwojony równoramiennie, rozgałęziony na dwa ramiona w miarę równe. Dikarion – określenie dla pary jąder. Jest to szczególna właściwość grzybów gdzie w jednej komórce występują dwa jądra haploidalne. Diploidalny – o podwójnej liczbie chromosomów. Drucikowaty – określenie dla kształtu przypominającego kawałek drutu, który jest sztywny, cienki i długi np. trzon. Dwuboczny – określenie dla tramy w blaszkach. Dwustronny, mający dwie strony. Dwuboczny odwrócony – określenie dla rodzaju tramy. Dwustronny, ale przeciwnie położony. Dwusterygmowy – dwupodstawkowy, mający dwie sterygmy. Dwuzarodnikowy – określenie do podstawki o właściwościach wykształcania dwu sterygm. Mający dwa zarodniki. Dychotomiczny – określenie oznaczające dwudzielność. Występuje np. wtedy, gdy strzępki lub podstawki grzybów rozdzielające się na dwa rozgałęzienia, przypominające widełki. Dyskowaty – określenie dla kształtu, okrągłego, płasko-wypukłego lub obustronnie wypukłego. Dziobek - określenie dla organu, lub części organu który ma fragment w kształcie, krótki, wydłużony i zwykle mniej lub więcej zaostrzony. Może to być np. mały, zwężający się wyrostek znajdujący się u podstawy zarodnika grzybów podstawkowych. Efemeryczny – określenie dla żyjących krótko owocników. Albo określenie informujące o żywotności np. zasnówki. Egzoperydium (exoperidium) - zob. okrywa zewnętrzna. Egzostratum (exostratum) – określenie dla warstwy zewnętrznej. Ekscentryczny – określenie dla np. dla trzonu położonego poza centrum, występujący nie w centrum (w środku), ale i nie przy brzegu. Ektomikoryzowy gatunek - to taki gatunek, który tworzy z określonym gatunkiem roślin mikoryzę ektotroficzną. Ektomikoryza - zob. Mikoryza ektotroficzna. Elastyczny – powracający do pierwotnego położenia, po wygięciu, nacisku lub uciśnięciu. Elater – określenie dla wolno leżącego w glebie tworu. Elipsoidalny – określenie dla kształtu bryły zarodnika. Eliptyczny – określenie dla zarodników w przekroju optycznym, którego obrys jest w kształcie elipsy. Endoperydium (endoperidium) - zob. okrywa wewnętrzna. Epifragma – u młodych owocników błoniasta warstwa strzępek zamykająca perydium. Epifragma - zob. nakryweczka. Epigeiczny – określenie dla owocników naziemnych. Wyrastających i rosnący na ziemi. Epikutis – określenie dla górnej warstwy, wielowarstwowej skórki kapelusza grzybów blaszkowych, w której występują różnice w budowie mikroskopowej w stosunku do pozostałych warstw. Exscipulum – określenie dla zewnętrznej warstwy miseczki u woreczniaków. Falisty – określenie dla powierzchni nieregularnie i łagodnie powyginanej. Łagodnie odchylający się od prostej. Fanikulus - zob. sznureczek. Fasolkowaty – określenie dla kształtu przypominającego ziarno fasoli, leżącej bokiem. Filcowaty – określenie dla powierzchni np. kapelusza, pokrytego gęsto splecionymi strzępkami, które tworzą warstewkę podobną do filcu. Fimikoidalny - zob. Koprofilny. Frędzlowaty – określenie dotyczące zwisającego organu, który ma postać nieregularnych i wąskich płatów oraz określenie dla brzegu kapelusza, z którego zwisają strzępy osłony. Galaretowaty – określenie dla masy mającej konsystencję galaretowatą. Galasy - zob. narośla. Garbek – określenie np. dla centralnej części kapelusza, -czubek gasteromycetoidalny. Gasteroidalny – określenie dla owocnika przypominającego kształtem purchawkę. Gąbczasty – oznacza miękkość i elastyczność. W dotyku przypominający konsystencję waty lub gąbki. Gleba – jest wewnętrzną, płodną częścią owocników wnętrzniaków, zawierająca zarodniki np. Gasteromycetes. Dojrzała najczęściej sproszkowana. Określenie to bywa również używane dla podziemnych woreczniaków, ale nie dla gleby w znaczeniu – ziemia. Jest też określeniem dla płodnej części owocnika angiokarpicznego. Gleocystyda – cystyda zawierająca oleistą lub drobnoziarnistą substancję. W kształcie maczygowata lub cylindryczna, cienkościenna. Zawarta w niej substancja ma właściwości załamywania światła. Jest bezbarwna, żółtawa lub brązowawa. Zazwyczaj głęboko umiejscowiona w hymenium, ale może również występować w skórce kapelusza lub w warstwach poniżej hymenium. Gładki – określenie dla powierzchni nie mających włosków lub jakiegokolwiek urzeźbienia. Określamy np. w ten sposób powierzchnię kapelusza. Główka – określenie dla kulistej, szczytowej część owocnika lub organu. Główkowaty – określenie zbliżone do "główki", oznaczające kuliste lub okrągławe w kształcie zgrubieniem na szczycie. Gorzki – określenie które u człowieka powoduje odczucie smakowe goryczy. Gospodarz - zob. żywiciel. Gromadnie –w określeniu mikologicznym oznacza występowanie w dużym skupieniu, lecz rosnące pojedynczo. Gruszkowaty – określenie np. owocnika, który jest w kształcie przypominającym gruszkę. Gruzełki – najczęściej określa się tak, ziarenkowe, bardzo drobne twory, które znajdujące się na powierzchni trzonu. Gruzełkowaty – określenie dla jakiejś powierzchni pokrytej gruzełkami. Grzebieniasty – określenie cechu powierzchni urzeźbionej mającą postać niskiego grzebienia. Najczęściej stosowane przy określeniu powierzchni zarodników. Grzbiet blaszki – dotyczy określenie brzegu blaszki, leżącej po przeciwnej stronie ostrza. Grzyb lichenizujący - zob. porost. Grzybnia – jest wegetatywną częścią grzyba. Stanowi główną jego masę, łącznie z częścią plechy, znajdującej się w substracie. Ma postać luźnych nitek i jest zdolna do pobierania substancji pokarmowych. Guzkowaty – określenie np. zarodników które w kilku miejscach posiadają, wyraźnie zarysowane uwypuklenia. Guzowaty – określanie dla grubych, dużych, tępych i wydatnych uwypukleń. Gymnokarpiczny owocnik – owocnik który warstwą rodzajną ma na powierzchni. Haploidalny – tylko z pojedynczą liczbę chromosomów. Hemiangiokarpiczny – jest to owocnik który w końcowym etapie dojrzewania odkrywa swoje hymenium. Hemiepigeiczny – określa, że jest w połowie naziemny. Hemihypogeiczny – określa, że jest w połowie podziemny. Heterogeniczny– określa różnorodność pochodzenia. Heterotroficzny organizm – określenie dla cudzożywnego organizmu, który odżywia się poprzez pobieranie substancji pokarmowych z innych organizmów. Mogą one być zarówno żywe, jak i martwe. Hialinowy – określenie dla postaci bezbarwnej, nieco przezroczystej lub przejrzystej. Higrofaniczny kapelusz – określenie odnoszące się do kapelusza zmieniającego zabarwienie w zależności od stanu jego nasycenia wodą. Stan taki występuje u wielu gatunków grzybów blaszkowych. W okresie dużej wilgotności jego barwa jest ciemniejsza, a w miarę obsuszania jaśnieje. Widoczne są wtedy dwie charakterystyczne strefy, brzegowa ciemniejsza i środkowa jaśniejsza lub promienista plamistość dwubarwna. Higroskopijny– oznacza łatwość we wchłanianiu wilgoci. Histologia – nauka zajmująca się budową i czynnościami tkanek. W mikologii obejmuje badania nad grzybami, a szczególnie wewnętrzną, mikroskopową budową plechy itp. Hymenium – to warstwa rodzajna, która zawiera podstawki u podstawczaków, worki u woreczniaków oraz występujące elementy płonne takie jak: bazydiole lub cystydy. Zob. też warstwa rodzajna. Hymenofor – to część spodnia owocnika, na której rozwija się hymenium. Może ono mieć postać blaszek, rurek kolców, jamek lub gładki. Hypogeiczny – określenie dotyczące różnej głębokości występowania owocników w glebie. Hysterotecjum– określenie postaci owocnika niektórych woreczniaków, najczęściej o kształcie wydłużony, z wąską szparą w środku. Induzjum – jest to zwisający, podobny do koronki wytwór owocnika. Infułowaty - wyciągnięty na szczycie w dwa lub trzy rogi, które przypominają infułę, tak jak u piestrzenicy infułowatej - Gyromitra infula Inkrustacja – określenie dla powierzchni ścian zarodników, cystyd i strzępek, które maja postać np. kryształków. Inkrustowany – określenie dla licznych, tkwiących w organie kryształków przypominających wyglądem kolce. Irpeksoidalny hymenofor – jest to określenie dla hymenoforu w którym występuje stan pośredni, między kolczastym, a blaszkowatym lub poprzecznie listewkowanym. Izodiametryczny – oznacza różnośrednicowy. Jajo – młodociana forma u sromotnikowców Phallales. Jedwabisty – określenie dla powierzchni połyskliwej, ale o uwydatnionej nitkowatej budowie. Jeżasty – określenie powierzchni gęsto pokryty cienkimi wyrostkami. Jędrny – określenie dla dosyć twardego miąższu, nie ulegającemu łatwo ugniataniu w wyniku uciskania. Kalwacyna – to antybiotyk, który wytwarza purchawica olbrzymia - Langermannia gigantea. Kałolubny - zob. Koprofilny. Kanalikowaty – określenie dla pustego wewnętrznie trzonu, który ma bardzo małą średnicę. Kanciasty – określenie dla zarodników lub porów, które charakteryzują się tępymi kantami. Kandelabrowaty - odnosi się do owocników przypominających wieloramienny, rozgałęziony świecznik, - kandelabr. Kształtem takich charakteryzuje się np. świecznik rozgałęziony - Artomyces pyxidatus. Kapelusz – górna część owocnika, na której formuje się hymenofor, jest zwykle rozszerzony i wyraźnie zróżnicowany np. rurkowy, blaszkowy, kolczasty, jamkowaty lub listewkowany. Karbowany – określenie dla powierzchni dość silnie i regularnie pobruzdowanej. Kaulocystyda – to cystyda umiejscowiona w skórce trzonu owocnika podstawczaków. Występuje głównie w części szczytowej, powstając na jego powierzchni. Kędzierzawy – różnorako poskręcany. Kępka – zbiorowisko wyrastających z jednego miejsca owocników. Kleistotecjum – określenie do kulistych, zamkniętych, owocników miseczniaków, które otwierają się poprzez rozrywanie się. Kleisty – określenie dla właściwości przylepiania się np. do palców. Kolczasty – określenie dla powierzchni, lub miejsc pokrytych długimi, ostrymi wyrostkami, w kształcie kolców. Kolumella – określenie dla płonnej, słupowatej struktury, znajdującej się w części środkowej owocnika, np. u purchawki Lycoperdon. Kołnierzykowaty – określenie dla zwisającego pierścienia, który jest podobny do kołnierzyka. Komorowaty – określenie dla wewnętrznych przestrzeni składających się z licznych komór lub nieregularnych wnęk np. jak u pietrzenicy. Komórczak - duża komórka zawierająca wiele jąder. Komórkowaty – to określenie dla części owocnika złożonej w budowie z komórek izodiametrycznych lub nieco wydłużonych. Konidia - to powstające bezpłciowo zarodniki. Konidiofor – rozgałęziona lub pojedyncza strzępka, zaopatrzona w konidiotwórcze komórki i konidia. Konidium – jest to wegetatywny zarodnik, zazwyczaj powstający na konidioforze. Kończyk – to wyrostek u podstawy zarodnika. Można go dopiero zaobserwować po oderwaniu się go od podstawki. Jest to również określenie do zwężonej części organu, np. szczyt cystydy. Kończykowaty – posiadający pojedynczy lub opatrzony kilkoma kończykami. Koprofilny – określenie dla gatunków grzybów kapeluszowych, rosnącego na nawozie lub odchodach odzwierzęcych i ściśle związanych z tego rodzaju podłożem. Kopytowaty - to kształt owocnika, tj. siedzący, beztrzonowy, przyrośnięty bokiem. U dołu półkolisty lub blisko kolisty, okragławy. Od góry zwężony i wypukły. Podobny do końskiego kopyta. Przykładem może być hubiak pospolity - Fomes fomentarius Kora – określenie dla grubej, dość twardej warstwy okrywającej. Korkowaty – określenie dla masy przypominającej korek naturalny. Korzeniasty – zaopatrzony w nibykorzeń. Korzeniasty – określenie dla organu o wyglądzie korzeni. Korzeniasty (trzon grzyba) - określa podstawę trzonu w dolnej części, przechodzący w twór, mniej lub więcej penetrujący podłoże z którego wyrasta. Przykładem takiego grzyba jest monetka korzeniasta - Oudemansiella radicata Kosmaty – element pokryty włoskami o nierównej długości. Kosmek – pęczek strzępek, o wyglądzie wydłużonych grudek albo drobnych łuseczek. Kosmkowaty – określenie dla powierzchni pokrytej gęsto, skupionymi pęczkami strzępek. Krążek – centralna część kapelusza oparta bezpośrednio o trzon. Kruchy – określenie dla właściwości łamliwości blaszek i miąższu. Krusta – oznacza twardą warstewkę otaczającą owocnik, powstałą z gleby, przeplecionej strzępkami grzybni, np. u owocników przewrotki - Disciseda. Kutnerowaty – określenie dla matowego kapelusza, którego skórka utworzona jest z gęsto splecionych strzępek, o nieregularnych końcach i różnej długości. Ułożone są one prostopadle do powierzchni. Labiryntowaty - oznacza nieregularność, powyginanie, zagmatwanie i rozgałęzienia kanałów w hymenoforze grzybów takich jak np. gmatwek dębowy - Daedaaela quercina. Lamella - zob. blaszka. Lancetowaty – określenie np. dla kształtu cystyd, które są długie, zaokrąglone i szerokie u podstawy, a wszycie ostre. Lantoidalny zarodnik – określenie dla zarodnika, który ma kształt cylindryczny i łukowato wygięty, jak serdelek. Lateks – płyn wydzielany przez owocnik, w wyniku jego uszkodzenia. Jest on podobny do mleczka i może ono być barwy białej lub np. pomarańczowej, czy czerwonawej. Do grzybów tych należą: mleczaje – Lactarius lub niektóre grzybówki – Mycena. Lejkowaty – określenie kształtu kapelusza, który jest podobny do lejka. Lepki – zob. Kleisty. Łamliwy – zob. Kruchy. Łatki - to resztki osłony na górnej części kapelusza pozostające w postaci płatów o różnej wielkości np. u muchomorów - Amanita Łatka – szczątkowa pozostałość osłony na kapeluszu w postaci płatów lub gruzełek . Łączny – określenie dla dwóch zespalanych ze sobą organów o niezróżnicowanej warstwie komórek i określonym stosunku kapelusza do trzonu. Łopatkowaty – określenie np. dla kształtu owocnika, który jest rozszerzony i spłaszczany na szczycie, a z wyglądu przypomina kształtem łopatkę. Łukowaty – mniej lub więcej łagodnie wygięty w którąś stronę. Łuska – to szeroko skupione strzępki na jednym końcu, a zwężane na drugim. Ma kształt trójkąta i mogą być przylegające, przyrośnięte lub odstające. Niekiedy stanowią wydatne urzeźbienie kapelusza. Łuskowaty – określenie dla powierzchni pokrytej łuskami. Łysinka – określenie dla małej przestrzeni brzusznej zarodnika, pozbawionej urzeźbienia. Łzawiący – określenie dla owocnika lub organu, który ma właściwość wydzielania drobnych, kropelek płynu. Macromycetes – zob. Wielkoowocnikowe grzyby. Maczugowaty – określenie dla kształtu stopniowo rozszerzonego ku szczytowi, długiego i tępo zakończonego. Makrogrzyby - nie mają ścisłego określenia wielkości owocników. Należą tu grzyby, które są widoczne gołym okiem i w których generalnie tworzą się zarodniki. Nie są to grzyby pokrewne pod względem systmatycznym, ale charakteryzujące się podobieństwem w rozmiarze i kształcie takiego owocnika z zarodnikami. Makroskopijny - widziany gołym okiem. Makroskopowy - zob.makroskopijny. Marmurkowaty - określenie dla obrazu, przypominającego powierzchnię szlifowanego marmuru. Jasne, nieregularne pasemka na ciemnym tle. Masywny – określenie dla grubego, wypełnionego wewnątrz organu. Matowy – określenie dotyczące braku połysku. Mączysty – sprawiający wrażenie obsypania mąką lub proszkiem. Miąższ - podstawowa masa grzyba, której składową są ściśle splecione strzępki grzybni. Mikologia - nauka o grzybach. Mikolog - osoba zajmująca się zawodowo badaniami grzybów. Mikoryza - symbioza niektórych grzybów z roślinami naczyniowymi. Mikoryza ektotroficzna (=ektomikoryza) to tzw. mikoryza zewnętrzna. - zachodzi wtedy, gdy strzępki grzyba oplatają korzenie roślin tworząc wokół nich zwartą warstwę zwany mufką. W ektomikoryzie strzępki grzyba wnikają jedynie do przestworow miedzykomórkowych kory pierwotnej korzenia, a nie do wnętrza komórek. Włośniki korzeni z mikoryzą zanikają, a ich funkcje (pobór wody i innych substancji z roztworu glebowego) przejmują strzępki grzyba. Taki typ mikoryzy jest spotykany u wielu gatunków drzew (sosna, świerk, jodła, modrzew, dąb, buk, grab...) i tworzy go wiele gatunków grzybów głównie z rodzajów Boletus, Xerocomus, Suillus, Lactarius, Russula, Cortinarius. Mikoryza zewnętrzna - zob. Mikoryza ektotroficzna. Mikozy - schorzenia chorobowe powodowane przez grzyby u roślin, zwierząt i człowieka. Mikroskopijny - widoczny tylko pod mikroskopem. Morfologia - nauka o budowie, kształcie i pokroju organizmu. Morfologia grzybów - dział nauki zajmujący się badaniami nad kształtem i wyglądem grzybów. Makromorfologia grzybów - dział nauki zajmujący się badaniami nad kształtem i budową elementów owocników widocznych gołym okiem. Mikromorfologia grzybów - dział nauki zajmujący się badaniami nad kształtem i budową mikroskopijnych elementów grzybów, widocznych pod mikroskopem tj. zarodniki, strzępki, podstawki, worki itp. Nakryweczka - u gniazdnicowatych - Nidulariaceae - twór w kształcie czapeczkowaty, zakrywający od góry, młode kubkowate owocniki. Owocnik dojrzały otwiera się, a wtedy nakryweczka odpada, jak u kubecznika - Crucibulum Narośla (galasy) - powstają w wyniku działania pasożyta na roślinę naczyniową. Są wytwarzane często przez pasożytnicze owady, ale także przez grzyby, np. przez płaskoszowce - Exobasidiales. Tkanka rośliny jest znacznie zniekształcona i poprzerastana grzybnią pasożyta. Niższe grzyby - grzyby prymitywne, stojące na niższym szczeblu rozwoju ewolucyjnego. Charakteryzują się komórczakową budową grzybni. Komórka jest z wieloma jądrami. Obłocznia - warstwa złożona z podstawek lub worków i płonnych elementów (parafiz, cystyd itp.). Ochrowy - określenie koloru o jasnym odcieniu barwy żółtobrązowej. Odchodolubny - zob. Koprofilny. Okrywa wewnętrzna (endoperydium) - u wnętrzniaków - Gasteromycetes. Jest to wewnętrzna, podwójna część osłony młodego owocnika, która znajduje się pod okrywą zewnętrzną. Pozostaje po otwarciu się, lub odpadnięciu okrywy zewnętrznej. Jest trwała, a gdy dojrzeje, tworzy się w szczycie otwór lub otwory, albo rozrywa się, uwalniając z wnętrza zarodniki. Okrywa zewnętrzna (egzooperydium) - u wnętrzniaków - Gasteromycetes. Jest zewnętrzną częścią podwójnej osłony u młodych owocników, która znajduje się nad warstwą wewnętrzną. Przybiera formę brodawek, wyrostków, kolców, albo gładkiej błonki otaczającej młody owocnik. Jest nietrwała. Dojrzała pęka i rozrywa. Może się złuszczać, albo pękać gwaździście tak jak u gwiazdosza - Geastrum. Owocnik - u grzybów to twór zbudowany z gęsto zbitych, zróżnicowanych strzępek grzybni, ukształtowany w różne formy (kapelusz osadzony na trzonie, bulwa, kopyto, krzaczek, maczuga), zabarwiony różnorako i służący do wytwarzania zarodników. Owocnikowanie - wytwarzanie owocników grzybów. Ornamentacja - urzeźbienie. Osłona całkowita (valum generale) - warstwa otaczająca całość młodego owocnika w formie błonki lub pajęczynki. Resztki tej osłony pozostają na kapeluszu w formie łatek oraz w postaci pochwy na trzonie. Np. jak u muchomora sromotnikowego - Amanita phalloides. Osłona częściowa (valum partiale) - warstwa łącząca u młodych owocników brzeg kapelusza z trzonem i zabezpieczająca hymenofor. Ma postać błonki lub pajęczynki. Resztki takiej osłony mogą pozostawać w formie pierścienia na trzonie lub zwisać na brzegzch kapelusz. Np. jak u maślaka zwyczajnego - Suillus luteus. Ostrze - zakończenie brzegu blaszek lub porów. Otocznia (perythecium) - twór o kształcie buteleczkowatym, wewnątrz którego tworzą się zarodniki. Owocowanie - wytwarzanie owoców u roślin okrytozalążkowych. Określenie stosowane również w odniesieniu do grzybów. Owocnikowe grzyby - grzyby wytwarzające owocniki. Parafizy - zob. wstawki. Pasożyt - organizm cudzożywny, czerpiący pożywienie z innego organizmu. Perydium (peridium) - zob. okrywa wewnętrzna i zewnętrzna. Peryfizy - to płonne strzępki grzybni, w kształcie nitkowate i wypełniające ujście otoczni u niektórych woreczniaków. Perytecjum (perythecium) - zob. otocznia. Pierścień - to pozostałość osłony częściowej (velum partiale) owocników u kapeluszowych podstawczaków. U dojrzałych grzybów ma kształt, mniej lub bardziej wyraźnej obrączki, zazwyczaj przyrośniętej do trzonu, z wyjątkiem niektórych gatunków do których należy czubajka kania - Macrolepiota procera, gdzie jest luźny. Podstawka (basidium) - komórka pojedyncza lub podzielona na 2 do 4 części, w kształcie cylindryczna, wydłużona lub maczugowata(rzadko graniasta), która wytwarza stałą liczbę zarodników powstających na wyrostkach zwanych sterygmami. Perydiole - twarde ciałka, w kształcie soczewkowate lub kulisto-graniaste znajdujące się wewnątrz owocnika, posiadające zdolność wytwarzania zarodników.
Porost– jest to organizm autotroficzny, składający się z grzyba i glonu. Grzyb decyduje o gatunku porostu, a glonowy komponent należy do zielenic lub do sinic. Rozwierki (cystydy) - komórki o charakterze płonnym, występujące najczęściej w hymenium podstawczaków, między podstawkami. Występują również warstwie znajdującej się pod hymenium. Mogą wystawać poza podstawki. Są gładkie, lub inkrustowane, a także cienko lub grubościenne. Ważna cecha systematyczna. Ryzoidalny - zob. Korzeniasty. Sterygmy - zob.podstawka. Sznureczek (fanikulus) - u gniazdnicowatych - Nidulariaceae - grzybnia o nitkowatej strukturze, przyczepiona poprzez perydiole do wewnętrznej części owocnika. Rozrzucana przez opady przytwierdza się do łodyg roślin, ułatwiając tym samym rozsiewanie zarodników. Warstwa rodzajna (hymenium) - u woreczniaków i podstawczadów warstwa palisadowo ustawionych, przylegających do siebie płodnych komórek wytwarzających zarodniki. U workowców są to worki, a u podstawczaków, podstawki. Hymenium u postawczaków nosi również nazwę obłoczni. Pomiędzy workami i podstawkami mogą występować komórki płonne, takie jak: wstawki(parafizy), rozwierki(cystydy), szczecinki. Worek (ascus) - komórka o kształcie cylindrycznym, maczugowatym lub kulistym, wytwarzająca zarodniki o stałej liczbie (przeważnie 8). Grzyby tworzące worki należą do klasy, workowce właściwe - Ascomycetes. Zarodnik podstawkow- zarodnik podstawczaków (płciowy). Powstaje na wierzchołku podstawki, sterygmie. Żywiciel (gospodarz) - organizm, który jest dawcą pożywienia dla pasożyta.
Wróć do listy artykułów
U niektórych gatunków bezblaszkowców Aphyllophorales mogą, wbrew nazwie, występować także w hymenoforze blaszki. Blaszkowy – określenie dotyczące hymenoforu zbudowanego z blaszek. Błoniasty – określenie dotyczące cienkiego, przypominającego błonę kapelusza. Błonnik - związek chemiczny z grupy węglowodanów, o charakterze złożonym. Główny składnik budulcowy ścian komórek większości roślin. Błyszczący – określenie dotyczące połyskliwej powierzchni kapelusza. Boczny – określenie dotyczące bocznego usytuowania trzonu, względem środka kapelusza. Brodawka – określenie dotyczące małej, wydatnej wypukłość na jakiejś powierzchni. Brodawkowany – oznacza powierzchnię pokrytą licznymi brodawkami. Brodawkowaty – określenie oznaczające pokrycie powierzchni brodawkami lub niskimi, tępymi wyrostkami. Bruzda – określenie oznaczające dość głębokie zagłębienie w owocniku przypominające rynnę. Bruzdowany – oznacza powierzchnię z licznymi podłużnymi wgłębieniami. Określa się w ten sposób brzeg kapelusza u niektórych gatunków grzybów blaszkowych. Brzuszny – określenie dotyczące strony organu, np. zarodnika skierowanego do podstawki. Bulwka – określenie dotyczące kuliście zgrubiałej podstawy trzonu u niektórych gatunków grzybów, kształtem przypominających bulwę u roślin kwiatowych. Przykładowo bulwka występuje w trzonie gatunków Amanita. Bulwkowaty – określenie dotyczące podstawy trzonu w kształcie bulwki. Buławowaty – określenie oznaczające kształt równogruby, a na szczycie kuliście zakończony. Byssoidalny – oznacza watowaty, przypominający wyglądem watę. Jest to puszysty splot delikatnych i jedwabistych, niteczkowatych strzępek grzybni. U niektórych gatunków występuje np. u podstawy trzonu. Celuloza - zob. błonnik. Centralny – usytuowany w środku, w centrum. Określenie dotyczy trzonu umieszczonego w kapeluszu, w jego centralnej punkcie. Cheilocysty – są to cystydy których rozwój następuje na ostrzu blaszek lub na brzegu por. Cheilocystyda – to cystyda która znajduje się na ostrzu blaszki u grzybów blaszkowych. Chlamydospora – zarodnik przetrwalnikowy, wegetatywny, zwykle grubościenny. Oddziela się od strzępki przez przewężenia. Chromosomy – składowe jądra komórkowego grzybów z substancją dziedziczną. Chropowaty – określenie dla powierzchni szorstkiej. Chryzocystydy – cystydy zawierające bezkształtną żółtawą masę i w kształcie maczugowate Występują u niektórych grzybów blaszkowych np. z rodziny Strophariaceae. Chityna - związek chemiczny o charakterze złożonym, z grupy węglowodanów. Jest to główny składnik substancji budulcowej pancerza u stawonogów. Występuje również w ścianach komórkowych grzybów. Ciało owocowe – jest to utworzony ze strzępek twór na powierzchni lub wewnątrz którego lub wytwarzane się organy służące do rozmnażania. Ciemię – określenie dla szczytowej część kapelusza. Cienkościenny – określenie dla ściany widocznej pod mikroskopem, która jest widoczna jako cienka i jednostkowa linia. Cyjanofilny – określenie dla zarodników które barwią się na niebiesko w 0,1% roztworze błękitu anilinowego w kwasie mlekowym. Cylindryczny – określenie np. dla trzonu, który jest w kształcie cylindra, prosty nie zgięty. Na przekroju okrągły i jednakowo gruby na całej swej długości. Cystyda – jest to płonna komórka występująca między podstawkami w hymenium lub wnikająca głęboko poniżej tej warstwy. Wyróżniamy cheilocystydy, gleocystydy, lamprocystydy, metuloidy, pleurocystydy i in. Ich nazwa uzależniona jest, od miejsca występowania w owocniku, kształtu, grubości ścian, urzeźbienia, zabarwienia i struktury wnętrza. Cystydy - zob. rozwierki. Cystydiola – jest to określenie używane niekiedy dla małej, szczątkowej cystydy. Tymczasem jest to płonny, w kształcie cylindryczny lub wrzecionowaty, jednokomórkowy twór występujący w hymenium, który jest podobny do cystydy. Czapeczka – określenie dotyczące szczytu owocnika, który ma strukturę kapturkowatą. Człon – określenie części organu lub strzępki, który jest oddzielony przegrodą lub wyraźnym przewężeniem od sąsiedniego podobnego organu lub strzępki. Czubek – określenie dla środkowej części kapelusza, które jest wydatnym, brodawkowatym uwypukleniem. Dekstrynoidalny– barwienie się, w wyniku reakcja jaka zachodzi w ścianach komórek grzybni lub w ścianach zarodników, pod wpływem odczynnika Me1zera. Reakcja ta daje kolor żółtobrązowy, czerwonobrązowy, winnoczerwony lub purpurowoczerwony. Zob. również pseudoamyloidalny. Dendroidalny – kształt rozgałęziony na podobieństwio krzaczka. Dermatocystyda – określenie dla cystydy zawartej w skórce owocnika. Destruent – organizm którego rolą jest rozkład szczątków martwych organizmów. Wynikiem tego procesu jest wzbogacanie gleby w związki stanowiące pokarm dla roślin. Detrytus – warstwa pokrywająca powierzchnię gleby, która składa się z rozkładających szczątków organicznych, najczęściej pochodzenia roślinnego. Dęty – określenie dla pustego wewnętrznie trzonu. Diafragma – jest to warstewka zwartych strzępek pomiędzy glebą a podglebiem. Diagnoza – to zwarty i treściwy opis zawierający rozpoznanie i określenie najważniejszych cech diagnozowanego gatunku. Diaspora – określenie dla jednostki rozprzestrzeniania się organizmu. Dichotomiczny – rozdwojony równoramiennie, rozgałęziony na dwa ramiona w miarę równe. Dikarion – określenie dla pary jąder. Jest to szczególna właściwość grzybów gdzie w jednej komórce występują dwa jądra haploidalne. Diploidalny – o podwójnej liczbie chromosomów. Drucikowaty – określenie dla kształtu przypominającego kawałek drutu, który jest sztywny, cienki i długi np. trzon. Dwuboczny – określenie dla tramy w blaszkach. Dwustronny, mający dwie strony. Dwuboczny odwrócony – określenie dla rodzaju tramy. Dwustronny, ale przeciwnie położony. Dwusterygmowy – dwupodstawkowy, mający dwie sterygmy. Dwuzarodnikowy – określenie do podstawki o właściwościach wykształcania dwu sterygm. Mający dwa zarodniki. Dychotomiczny – określenie oznaczające dwudzielność. Występuje np. wtedy, gdy strzępki lub podstawki grzybów rozdzielające się na dwa rozgałęzienia, przypominające widełki. Dyskowaty – określenie dla kształtu, okrągłego, płasko-wypukłego lub obustronnie wypukłego. Dziobek - określenie dla organu, lub części organu który ma fragment w kształcie, krótki, wydłużony i zwykle mniej lub więcej zaostrzony. Może to być np. mały, zwężający się wyrostek znajdujący się u podstawy zarodnika grzybów podstawkowych. Efemeryczny – określenie dla żyjących krótko owocników. Albo określenie informujące o żywotności np. zasnówki. Egzoperydium (exoperidium) - zob. okrywa zewnętrzna. Egzostratum (exostratum) – określenie dla warstwy zewnętrznej. Ekscentryczny – określenie dla np. dla trzonu położonego poza centrum, występujący nie w centrum (w środku), ale i nie przy brzegu. Ektomikoryzowy gatunek - to taki gatunek, który tworzy z określonym gatunkiem roślin mikoryzę ektotroficzną. Ektomikoryza - zob. Mikoryza ektotroficzna. Elastyczny – powracający do pierwotnego położenia, po wygięciu, nacisku lub uciśnięciu. Elater – określenie dla wolno leżącego w glebie tworu. Elipsoidalny – określenie dla kształtu bryły zarodnika. Eliptyczny – określenie dla zarodników w przekroju optycznym, którego obrys jest w kształcie elipsy. Endoperydium (endoperidium) - zob. okrywa wewnętrzna. Epifragma – u młodych owocników błoniasta warstwa strzępek zamykająca perydium. Epifragma - zob. nakryweczka. Epigeiczny – określenie dla owocników naziemnych. Wyrastających i rosnący na ziemi. Epikutis – określenie dla górnej warstwy, wielowarstwowej skórki kapelusza grzybów blaszkowych, w której występują różnice w budowie mikroskopowej w stosunku do pozostałych warstw. Exscipulum – określenie dla zewnętrznej warstwy miseczki u woreczniaków. Falisty – określenie dla powierzchni nieregularnie i łagodnie powyginanej. Łagodnie odchylający się od prostej. Fanikulus - zob. sznureczek. Fasolkowaty – określenie dla kształtu przypominającego ziarno fasoli, leżącej bokiem. Filcowaty – określenie dla powierzchni np. kapelusza, pokrytego gęsto splecionymi strzępkami, które tworzą warstewkę podobną do filcu. Fimikoidalny - zob. Koprofilny. Frędzlowaty – określenie dotyczące zwisającego organu, który ma postać nieregularnych i wąskich płatów oraz określenie dla brzegu kapelusza, z którego zwisają strzępy osłony. Galaretowaty – określenie dla masy mającej konsystencję galaretowatą. Galasy - zob. narośla. Garbek – określenie np. dla centralnej części kapelusza, -czubek gasteromycetoidalny. Gasteroidalny – określenie dla owocnika przypominającego kształtem purchawkę. Gąbczasty – oznacza miękkość i elastyczność. W dotyku przypominający konsystencję waty lub gąbki. Gleba – jest wewnętrzną, płodną częścią owocników wnętrzniaków, zawierająca zarodniki np. Gasteromycetes. Dojrzała najczęściej sproszkowana. Określenie to bywa również używane dla podziemnych woreczniaków, ale nie dla gleby w znaczeniu – ziemia. Jest też określeniem dla płodnej części owocnika angiokarpicznego. Gleocystyda – cystyda zawierająca oleistą lub drobnoziarnistą substancję. W kształcie maczygowata lub cylindryczna, cienkościenna. Zawarta w niej substancja ma właściwości załamywania światła. Jest bezbarwna, żółtawa lub brązowawa. Zazwyczaj głęboko umiejscowiona w hymenium, ale może również występować w skórce kapelusza lub w warstwach poniżej hymenium. Gładki – określenie dla powierzchni nie mających włosków lub jakiegokolwiek urzeźbienia. Określamy np. w ten sposób powierzchnię kapelusza. Główka – określenie dla kulistej, szczytowej część owocnika lub organu. Główkowaty – określenie zbliżone do "główki", oznaczające kuliste lub okrągławe w kształcie zgrubieniem na szczycie. Gorzki – określenie które u człowieka powoduje odczucie smakowe goryczy. Gospodarz - zob. żywiciel. Gromadnie –w określeniu mikologicznym oznacza występowanie w dużym skupieniu, lecz rosnące pojedynczo. Gruszkowaty – określenie np. owocnika, który jest w kształcie przypominającym gruszkę. Gruzełki – najczęściej określa się tak, ziarenkowe, bardzo drobne twory, które znajdujące się na powierzchni trzonu. Gruzełkowaty – określenie dla jakiejś powierzchni pokrytej gruzełkami. Grzebieniasty – określenie cechu powierzchni urzeźbionej mającą postać niskiego grzebienia. Najczęściej stosowane przy określeniu powierzchni zarodników. Grzbiet blaszki – dotyczy określenie brzegu blaszki, leżącej po przeciwnej stronie ostrza. Grzyb lichenizujący - zob. porost. Grzybnia – jest wegetatywną częścią grzyba. Stanowi główną jego masę, łącznie z częścią plechy, znajdującej się w substracie. Ma postać luźnych nitek i jest zdolna do pobierania substancji pokarmowych. Guzkowaty – określenie np. zarodników które w kilku miejscach posiadają, wyraźnie zarysowane uwypuklenia. Guzowaty – określanie dla grubych, dużych, tępych i wydatnych uwypukleń. Gymnokarpiczny owocnik – owocnik który warstwą rodzajną ma na powierzchni. Haploidalny – tylko z pojedynczą liczbę chromosomów. Hemiangiokarpiczny – jest to owocnik który w końcowym etapie dojrzewania odkrywa swoje hymenium. Hemiepigeiczny – określa, że jest w połowie naziemny. Hemihypogeiczny – określa, że jest w połowie podziemny. Heterogeniczny– określa różnorodność pochodzenia. Heterotroficzny organizm – określenie dla cudzożywnego organizmu, który odżywia się poprzez pobieranie substancji pokarmowych z innych organizmów. Mogą one być zarówno żywe, jak i martwe. Hialinowy – określenie dla postaci bezbarwnej, nieco przezroczystej lub przejrzystej. Higrofaniczny kapelusz – określenie odnoszące się do kapelusza zmieniającego zabarwienie w zależności od stanu jego nasycenia wodą. Stan taki występuje u wielu gatunków grzybów blaszkowych. W okresie dużej wilgotności jego barwa jest ciemniejsza, a w miarę obsuszania jaśnieje. Widoczne są wtedy dwie charakterystyczne strefy, brzegowa ciemniejsza i środkowa jaśniejsza lub promienista plamistość dwubarwna. Higroskopijny– oznacza łatwość we wchłanianiu wilgoci. Histologia – nauka zajmująca się budową i czynnościami tkanek. W mikologii obejmuje badania nad grzybami, a szczególnie wewnętrzną, mikroskopową budową plechy itp. Hymenium – to warstwa rodzajna, która zawiera podstawki u podstawczaków, worki u woreczniaków oraz występujące elementy płonne takie jak: bazydiole lub cystydy. Zob. też warstwa rodzajna. Hymenofor – to część spodnia owocnika, na której rozwija się hymenium. Może ono mieć postać blaszek, rurek kolców, jamek lub gładki. Hypogeiczny – określenie dotyczące różnej głębokości występowania owocników w glebie. Hysterotecjum– określenie postaci owocnika niektórych woreczniaków, najczęściej o kształcie wydłużony, z wąską szparą w środku. Induzjum – jest to zwisający, podobny do koronki wytwór owocnika. Infułowaty - wyciągnięty na szczycie w dwa lub trzy rogi, które przypominają infułę, tak jak u piestrzenicy infułowatej - Gyromitra infula Inkrustacja – określenie dla powierzchni ścian zarodników, cystyd i strzępek, które maja postać np. kryształków. Inkrustowany – określenie dla licznych, tkwiących w organie kryształków przypominających wyglądem kolce. Irpeksoidalny hymenofor – jest to określenie dla hymenoforu w którym występuje stan pośredni, między kolczastym, a blaszkowatym lub poprzecznie listewkowanym. Izodiametryczny – oznacza różnośrednicowy. Jajo – młodociana forma u sromotnikowców Phallales. Jedwabisty – określenie dla powierzchni połyskliwej, ale o uwydatnionej nitkowatej budowie. Jeżasty – określenie powierzchni gęsto pokryty cienkimi wyrostkami. Jędrny – określenie dla dosyć twardego miąższu, nie ulegającemu łatwo ugniataniu w wyniku uciskania. Kalwacyna – to antybiotyk, który wytwarza purchawica olbrzymia - Langermannia gigantea. Kałolubny - zob. Koprofilny. Kanalikowaty – określenie dla pustego wewnętrznie trzonu, który ma bardzo małą średnicę. Kanciasty – określenie dla zarodników lub porów, które charakteryzują się tępymi kantami. Kandelabrowaty - odnosi się do owocników przypominających wieloramienny, rozgałęziony świecznik, - kandelabr. Kształtem takich charakteryzuje się np. świecznik rozgałęziony - Artomyces pyxidatus. Kapelusz – górna część owocnika, na której formuje się hymenofor, jest zwykle rozszerzony i wyraźnie zróżnicowany np. rurkowy, blaszkowy, kolczasty, jamkowaty lub listewkowany. Karbowany – określenie dla powierzchni dość silnie i regularnie pobruzdowanej. Kaulocystyda – to cystyda umiejscowiona w skórce trzonu owocnika podstawczaków. Występuje głównie w części szczytowej, powstając na jego powierzchni. Kędzierzawy – różnorako poskręcany. Kępka – zbiorowisko wyrastających z jednego miejsca owocników. Kleistotecjum – określenie do kulistych, zamkniętych, owocników miseczniaków, które otwierają się poprzez rozrywanie się. Kleisty – określenie dla właściwości przylepiania się np. do palców. Kolczasty – określenie dla powierzchni, lub miejsc pokrytych długimi, ostrymi wyrostkami, w kształcie kolców. Kolumella – określenie dla płonnej, słupowatej struktury, znajdującej się w części środkowej owocnika, np. u purchawki Lycoperdon. Kołnierzykowaty – określenie dla zwisającego pierścienia, który jest podobny do kołnierzyka. Komorowaty – określenie dla wewnętrznych przestrzeni składających się z licznych komór lub nieregularnych wnęk np. jak u pietrzenicy. Komórczak - duża komórka zawierająca wiele jąder. Komórkowaty – to określenie dla części owocnika złożonej w budowie z komórek izodiametrycznych lub nieco wydłużonych. Konidia - to powstające bezpłciowo zarodniki. Konidiofor – rozgałęziona lub pojedyncza strzępka, zaopatrzona w konidiotwórcze komórki i konidia. Konidium – jest to wegetatywny zarodnik, zazwyczaj powstający na konidioforze. Kończyk – to wyrostek u podstawy zarodnika. Można go dopiero zaobserwować po oderwaniu się go od podstawki. Jest to również określenie do zwężonej części organu, np. szczyt cystydy. Kończykowaty – posiadający pojedynczy lub opatrzony kilkoma kończykami. Koprofilny – określenie dla gatunków grzybów kapeluszowych, rosnącego na nawozie lub odchodach odzwierzęcych i ściśle związanych z tego rodzaju podłożem. Kopytowaty - to kształt owocnika, tj. siedzący, beztrzonowy, przyrośnięty bokiem. U dołu półkolisty lub blisko kolisty, okragławy. Od góry zwężony i wypukły. Podobny do końskiego kopyta. Przykładem może być hubiak pospolity - Fomes fomentarius Kora – określenie dla grubej, dość twardej warstwy okrywającej. Korkowaty – określenie dla masy przypominającej korek naturalny. Korzeniasty – zaopatrzony w nibykorzeń. Korzeniasty – określenie dla organu o wyglądzie korzeni. Korzeniasty (trzon grzyba) - określa podstawę trzonu w dolnej części, przechodzący w twór, mniej lub więcej penetrujący podłoże z którego wyrasta. Przykładem takiego grzyba jest monetka korzeniasta - Oudemansiella radicata Kosmaty – element pokryty włoskami o nierównej długości. Kosmek – pęczek strzępek, o wyglądzie wydłużonych grudek albo drobnych łuseczek. Kosmkowaty – określenie dla powierzchni pokrytej gęsto, skupionymi pęczkami strzępek. Krążek – centralna część kapelusza oparta bezpośrednio o trzon. Kruchy – określenie dla właściwości łamliwości blaszek i miąższu. Krusta – oznacza twardą warstewkę otaczającą owocnik, powstałą z gleby, przeplecionej strzępkami grzybni, np. u owocników przewrotki - Disciseda. Kutnerowaty – określenie dla matowego kapelusza, którego skórka utworzona jest z gęsto splecionych strzępek, o nieregularnych końcach i różnej długości. Ułożone są one prostopadle do powierzchni. Labiryntowaty - oznacza nieregularność, powyginanie, zagmatwanie i rozgałęzienia kanałów w hymenoforze grzybów takich jak np. gmatwek dębowy - Daedaaela quercina. Lamella - zob. blaszka. Lancetowaty – określenie np. dla kształtu cystyd, które są długie, zaokrąglone i szerokie u podstawy, a wszycie ostre. Lantoidalny zarodnik – określenie dla zarodnika, który ma kształt cylindryczny i łukowato wygięty, jak serdelek. Lateks – płyn wydzielany przez owocnik, w wyniku jego uszkodzenia. Jest on podobny do mleczka i może ono być barwy białej lub np. pomarańczowej, czy czerwonawej. Do grzybów tych należą: mleczaje – Lactarius lub niektóre grzybówki – Mycena. Lejkowaty – określenie kształtu kapelusza, który jest podobny do lejka. Lepki – zob. Kleisty. Łamliwy – zob. Kruchy. Łatki - to resztki osłony na górnej części kapelusza pozostające w postaci płatów o różnej wielkości np. u muchomorów - Amanita Łatka – szczątkowa pozostałość osłony na kapeluszu w postaci płatów lub gruzełek . Łączny – określenie dla dwóch zespalanych ze sobą organów o niezróżnicowanej warstwie komórek i określonym stosunku kapelusza do trzonu. Łopatkowaty – określenie np. dla kształtu owocnika, który jest rozszerzony i spłaszczany na szczycie, a z wyglądu przypomina kształtem łopatkę. Łukowaty – mniej lub więcej łagodnie wygięty w którąś stronę. Łuska – to szeroko skupione strzępki na jednym końcu, a zwężane na drugim. Ma kształt trójkąta i mogą być przylegające, przyrośnięte lub odstające. Niekiedy stanowią wydatne urzeźbienie kapelusza. Łuskowaty – określenie dla powierzchni pokrytej łuskami. Łysinka – określenie dla małej przestrzeni brzusznej zarodnika, pozbawionej urzeźbienia. Łzawiący – określenie dla owocnika lub organu, który ma właściwość wydzielania drobnych, kropelek płynu. Macromycetes – zob. Wielkoowocnikowe grzyby. Maczugowaty – określenie dla kształtu stopniowo rozszerzonego ku szczytowi, długiego i tępo zakończonego. Makrogrzyby - nie mają ścisłego określenia wielkości owocników. Należą tu grzyby, które są widoczne gołym okiem i w których generalnie tworzą się zarodniki. Nie są to grzyby pokrewne pod względem systmatycznym, ale charakteryzujące się podobieństwem w rozmiarze i kształcie takiego owocnika z zarodnikami. Makroskopijny - widziany gołym okiem. Makroskopowy - zob.makroskopijny. Marmurkowaty - określenie dla obrazu, przypominającego powierzchnię szlifowanego marmuru. Jasne, nieregularne pasemka na ciemnym tle. Masywny – określenie dla grubego, wypełnionego wewnątrz organu. Matowy – określenie dotyczące braku połysku. Mączysty – sprawiający wrażenie obsypania mąką lub proszkiem. Miąższ - podstawowa masa grzyba, której składową są ściśle splecione strzępki grzybni. Mikologia - nauka o grzybach. Mikolog - osoba zajmująca się zawodowo badaniami grzybów. Mikoryza - symbioza niektórych grzybów z roślinami naczyniowymi. Mikoryza ektotroficzna (=ektomikoryza) to tzw. mikoryza zewnętrzna. - zachodzi wtedy, gdy strzępki grzyba oplatają korzenie roślin tworząc wokół nich zwartą warstwę zwany mufką. W ektomikoryzie strzępki grzyba wnikają jedynie do przestworow miedzykomórkowych kory pierwotnej korzenia, a nie do wnętrza komórek. Włośniki korzeni z mikoryzą zanikają, a ich funkcje (pobór wody i innych substancji z roztworu glebowego) przejmują strzępki grzyba. Taki typ mikoryzy jest spotykany u wielu gatunków drzew (sosna, świerk, jodła, modrzew, dąb, buk, grab...) i tworzy go wiele gatunków grzybów głównie z rodzajów Boletus, Xerocomus, Suillus, Lactarius, Russula, Cortinarius. Mikoryza zewnętrzna - zob. Mikoryza ektotroficzna. Mikozy - schorzenia chorobowe powodowane przez grzyby u roślin, zwierząt i człowieka. Mikroskopijny - widoczny tylko pod mikroskopem. Morfologia - nauka o budowie, kształcie i pokroju organizmu. Morfologia grzybów - dział nauki zajmujący się badaniami nad kształtem i wyglądem grzybów. Makromorfologia grzybów - dział nauki zajmujący się badaniami nad kształtem i budową elementów owocników widocznych gołym okiem. Mikromorfologia grzybów - dział nauki zajmujący się badaniami nad kształtem i budową mikroskopijnych elementów grzybów, widocznych pod mikroskopem tj. zarodniki, strzępki, podstawki, worki itp. Nakryweczka - u gniazdnicowatych - Nidulariaceae - twór w kształcie czapeczkowaty, zakrywający od góry, młode kubkowate owocniki. Owocnik dojrzały otwiera się, a wtedy nakryweczka odpada, jak u kubecznika - Crucibulum Narośla (galasy) - powstają w wyniku działania pasożyta na roślinę naczyniową. Są wytwarzane często przez pasożytnicze owady, ale także przez grzyby, np. przez płaskoszowce - Exobasidiales. Tkanka rośliny jest znacznie zniekształcona i poprzerastana grzybnią pasożyta. Niższe grzyby - grzyby prymitywne, stojące na niższym szczeblu rozwoju ewolucyjnego. Charakteryzują się komórczakową budową grzybni. Komórka jest z wieloma jądrami. Obłocznia - warstwa złożona z podstawek lub worków i płonnych elementów (parafiz, cystyd itp.). Ochrowy - określenie koloru o jasnym odcieniu barwy żółtobrązowej. Odchodolubny - zob. Koprofilny. Okrywa wewnętrzna (endoperydium) - u wnętrzniaków - Gasteromycetes. Jest to wewnętrzna, podwójna część osłony młodego owocnika, która znajduje się pod okrywą zewnętrzną. Pozostaje po otwarciu się, lub odpadnięciu okrywy zewnętrznej. Jest trwała, a gdy dojrzeje, tworzy się w szczycie otwór lub otwory, albo rozrywa się, uwalniając z wnętrza zarodniki. Okrywa zewnętrzna (egzooperydium) - u wnętrzniaków - Gasteromycetes. Jest zewnętrzną częścią podwójnej osłony u młodych owocników, która znajduje się nad warstwą wewnętrzną. Przybiera formę brodawek, wyrostków, kolców, albo gładkiej błonki otaczającej młody owocnik. Jest nietrwała. Dojrzała pęka i rozrywa. Może się złuszczać, albo pękać gwaździście tak jak u gwiazdosza - Geastrum. Owocnik - u grzybów to twór zbudowany z gęsto zbitych, zróżnicowanych strzępek grzybni, ukształtowany w różne formy (kapelusz osadzony na trzonie, bulwa, kopyto, krzaczek, maczuga), zabarwiony różnorako i służący do wytwarzania zarodników. Owocnikowanie - wytwarzanie owocników grzybów. Ornamentacja - urzeźbienie. Osłona całkowita (valum generale) - warstwa otaczająca całość młodego owocnika w formie błonki lub pajęczynki. Resztki tej osłony pozostają na kapeluszu w formie łatek oraz w postaci pochwy na trzonie. Np. jak u muchomora sromotnikowego - Amanita phalloides. Osłona częściowa (valum partiale) - warstwa łącząca u młodych owocników brzeg kapelusza z trzonem i zabezpieczająca hymenofor. Ma postać błonki lub pajęczynki. Resztki takiej osłony mogą pozostawać w formie pierścienia na trzonie lub zwisać na brzegzch kapelusz. Np. jak u maślaka zwyczajnego - Suillus luteus. Ostrze - zakończenie brzegu blaszek lub porów. Otocznia (perythecium) - twór o kształcie buteleczkowatym, wewnątrz którego tworzą się zarodniki. Owocowanie - wytwarzanie owoców u roślin okrytozalążkowych. Określenie stosowane również w odniesieniu do grzybów. Owocnikowe grzyby - grzyby wytwarzające owocniki. Parafizy - zob. wstawki. Pasożyt - organizm cudzożywny, czerpiący pożywienie z innego organizmu. Perydium (peridium) - zob. okrywa wewnętrzna i zewnętrzna. Peryfizy - to płonne strzępki grzybni, w kształcie nitkowate i wypełniające ujście otoczni u niektórych woreczniaków. Perytecjum (perythecium) - zob. otocznia. Pierścień - to pozostałość osłony częściowej (velum partiale) owocników u kapeluszowych podstawczaków. U dojrzałych grzybów ma kształt, mniej lub bardziej wyraźnej obrączki, zazwyczaj przyrośniętej do trzonu, z wyjątkiem niektórych gatunków do których należy czubajka kania - Macrolepiota procera, gdzie jest luźny. Podstawka (basidium) - komórka pojedyncza lub podzielona na 2 do 4 części, w kształcie cylindryczna, wydłużona lub maczugowata(rzadko graniasta), która wytwarza stałą liczbę zarodników powstających na wyrostkach zwanych sterygmami. Perydiole - twarde ciałka, w kształcie soczewkowate lub kulisto-graniaste znajdujące się wewnątrz owocnika, posiadające zdolność wytwarzania zarodników.
Porost– jest to organizm autotroficzny, składający się z grzyba i glonu. Grzyb decyduje o gatunku porostu, a glonowy komponent należy do zielenic lub do sinic. Rozwierki (cystydy) - komórki o charakterze płonnym, występujące najczęściej w hymenium podstawczaków, między podstawkami. Występują również warstwie znajdującej się pod hymenium. Mogą wystawać poza podstawki. Są gładkie, lub inkrustowane, a także cienko lub grubościenne. Ważna cecha systematyczna. Ryzoidalny - zob. Korzeniasty. Sterygmy - zob.podstawka. Sznureczek (fanikulus) - u gniazdnicowatych - Nidulariaceae - grzybnia o nitkowatej strukturze, przyczepiona poprzez perydiole do wewnętrznej części owocnika. Rozrzucana przez opady przytwierdza się do łodyg roślin, ułatwiając tym samym rozsiewanie zarodników. Warstwa rodzajna (hymenium) - u woreczniaków i podstawczadów warstwa palisadowo ustawionych, przylegających do siebie płodnych komórek wytwarzających zarodniki. U workowców są to worki, a u podstawczaków, podstawki. Hymenium u postawczaków nosi również nazwę obłoczni. Pomiędzy workami i podstawkami mogą występować komórki płonne, takie jak: wstawki(parafizy), rozwierki(cystydy), szczecinki. Worek (ascus) - komórka o kształcie cylindrycznym, maczugowatym lub kulistym, wytwarzająca zarodniki o stałej liczbie (przeważnie 8). Grzyby tworzące worki należą do klasy, workowce właściwe - Ascomycetes. Zarodnik podstawkow- zarodnik podstawczaków (płciowy). Powstaje na wierzchołku podstawki, sterygmie. Żywiciel (gospodarz) - organizm, który jest dawcą pożywienia dla pasożyta.