Zwierzęta

Ciało duże, dość płaskie i słabo sklepione. Na głowie para czułek 10 członowych, kolankowato zagiętych, z czteroczłonową, grzebykowatą buławką. Pokrywy i przedplecze pokryte delikatnymi nakłuciami. Tarczka dobrze widoczna. Odnóza kroczne z silnymi i masywnymi goleniami. W pozostałych elementach budowy ciała występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy.
Samiec: głowa bardzo duża, szeroka, szersza od przedplecza, żuwaczki bardzo silnie przerośnięte, wydłużone do przodu i lekko zagięte ku dołowi, na końcu rozwidlone, a po wewnętrznej stronie pokryte ostrymi i mocnymi ząbkami. Przedplecze szerokie, prostokątne, ale zawsze wyraźnie węższe od głowy.
Samica: głowa nie tak szeroka jak u samca, zawsze węższa od przedplecza, żuwaczki niewielkie, krótsze od głowy, delikatnie zagięte ku środkowi, na wewnętrznej stronie pokryte kilkoma tępymi guzkami. Przedplecze szerokie, zawsze szersze od głowy, kształtu trapezowatego, zwężające się ku przodowi.
Na podstawie wykształcenia żuwaczek wśród samców wyróżniamy dwa typy morfologiczne:
telodnt - dominujący w zimniejszych obszarach areału występowania z bardzo silnie rozrośniętymi żuwaczkami
amphiodont - dominujący na południu zasięgu, znacznie mniejszy w rozmiarach i ma w mniejszym stopniu wykształcone żuwaczki.

Jeśli chodzi o możliwość pomylenia jelonka z innymi gatunkami to jest to w przypadku samca niemożliwe ze względu na żuwaczki, niewystępujące w takiej formie u żadnego innego europejskiego gatunku chrząszcza. Samice natomiast, zwłaszcza małe mogą być czasem mylone z innym dużym gatunkiem jelonkowatego: ciołkiem matowym, którego bardzo wyrośnięte okazy na pierwszy rzut oka są łudząco podobne do samic jelonków, jednak po dokładniejszym obejrzeniu okazów nie ma możliwości pomylenia się.

Pozornie szaro ubarwiony ptak wielkości szpaka, jednak po bliższym przyjrzeniu się zauważamy, że upierzenie jemiołuszki jest koloru cynamonowego. Delikatne pastele kontrastują z jaskrawożółtym zakończeniem lotek i sterówek. Do tego czarne gardło i wyraźny czarny pas przechodzący przez głowę od dzioba aż za oko. Na głowie wyraźny czub z delikatnych piór w kolorze nieco jaśniejszym od ciała.
Bardzo charakterystyczne i niespotykane u innych ptaków jest zakończenie lotek ramieniowych w postaci jaskrawo czerwonych jakby plastikowych pałeczek. Pałeczki te najpiękniej wykształcają się u dorosłych samców. W locie od spodu poza jaskrawożółtym zakończeniem lotek zauważymy również rudo-brązowe zabarwienie pokryw podogonowych.
W locie jemiołuszka przypomina sylwetką szpaka, podobnie ma krótkie, ostro zakończone skrzydła i pękaty tułów. W locie szeroko rozkłada okrągły ogon. Dziób krótki, stosunkowo silny.

Ciało wydłużone, nieco owalne. Ubarwienie brunatne, matowe. Na głowie para 9 członowych czułek z trójczłonową buławką. Człony buławki dość długie, listewkowate. Oczy bardzo duże i wypukłe. Boki przedplecza i pokryw oraz spód ciała pokryte długimi, odstającymi jasnymi szczecinami. Pokrywy ku końcowi nieco rozszerzone. Na urzeźbienie pokryw składa się 10 bruzd i lekko sklepione 11 zagoników. Na wierzchołkowej części pokryw znajdują się rzadko rozsiane łamliwe i krótkie szczecinki. Odnóża cienkie i długie, zwłaszcza bardzo długi jest człon stopowy.

Długość ciała 1,70-2,50 m, ogon 12-15 cm. Futro w lecie rudobrązowe, w zimie szarobrązowe, zad (lustro) żółtawy, samce w czasie rui i w zimie mają na szyi pokaźną grzywą. Futro młodych z białymi kropkami. W pełni rozwinięte poroże jest rozłożyste i silnie rozgałęzione.

Głowa u jeża jest stożkowata i zakończona wydłużonym ryjkiem, na końcu którego znajduje się dość duży i nieowłosiony nos. Zwierzęta te ze względu na nocny tryb życia posiadają duże małżowiny uszne oraz dość duże oczy, pozwalające na wypatrywanie pokarmu po zapadnięciu zmroku.
Nogi u jeży są stosunkowo krótkie i rozstawione po bokach ciała. Są stopochodne z dobrze wykształconymi pięcioma palcami w obu kończynach. Palce są zaopatrzone w mocno pazury. Podeszwa stopy posiada opuszki palcowe i opuszkę środkową.
Ogon bardzo krótki.
Całe ciało jeża jest pokryte sierścią, przy czym u dorosłych osobników można wyróżnić jej dwa rodzaje: po grzbietowej i częściowo po bocznej stronie ciała występują kolce będące przekształconymi włosami, natomiast po brzusznej stronie występują normalne włosy. Na brzusznej stronie ciała znajduje się 5 par sutek.
Wzór zębowy: 3133/2123.
Trop jeża jest trudny do zauważenia ze względu na bardzo mała masę tego zwierzęcia. Można go zauważyć jedynie odciśnięty w błotnistej lub świeżo spulchnionej lekkiej glebie. Odcisk stopy przedniej ma około 2,5 cm długości i 2,5 – 3 cm długości. Odcisk stopy tylnej jest węższy – 2 cm i dłuższy – ponad 3 cm. Opuszki stopy odciskają się bardzo wyraźnie. Bardzo często w tropie jeża odciski stóp tylnych nakładają się na odciski stóp przednich. Wygląda to w ten sposób, że pazury tylne pozostawiają odcisk na wysokości opuszek stopy przedniej.

Mimo pozornego podobieństwa do jaskółek pamiętajmy, że to jaskółka nie jest. Podobieństwo sylwetki wynika ze zbliżonego trybu życia. Jest to ptak tak idealnie przystosowany do lotu, że właściwie nie potrzebuje siadać, stąd małe, słabe nogi. Jerzyki są całe koloru czarnego, z bliska zauważyć można, że kolor czarny nieco wpada w szary. Pod dziobem ma niewielką jaśniejszą plamę. Skrzydła długie, wąskie, sierpowato zagięte. Zakończone ostro. W locie skrzydła jerzyk trzyma wyprostowane. Jaskółki skrzydła zginają w zależności od wykonywanych manewrów. Ogon dość krótki, lekko rozwidlony. Nogi i palce małe, bardzo delikatne, niewidoczne w locie. Dziób czarny, krótki, natomiast jerzyk bardzo szeroko może go otworzyć. Oczy czarne. Samiec i samica ubarwione identycznie.