Dodano: 0 0000
Krogulec, Accipiter nisus | systematyka | Rząd: szponiaste - Falconiformes Podrząd: jastrzębiowce - Accipitires Rodzina: jastrzębiowate - Accipitridae |
|---|---|
| wygląd | samiczka jest podobna do jastrzębia. Jej głowę zdobi też biała brewka nad zadziornym, jaskrawym okiem. Spód jasny w ciemne poprzeczne, faliste prążki. Samiec ma spód prążkowany w tym samym układzie, ale barwy lekko pomarańczowej. Na „policzkach” występują również pomarańczowe plamy. U obu płci nogi stosunkowo długie, wyraźnie dłuższe niż u jastrzębia. Bardzo charakterystyczny jest ogon zakończony osobliwie prostym ścięciem, jakby ucięty nożykiem przy linijce, co jest szczególnie widoczne w locie. Młode przypominają upierzeniem samicę (Czepnik, Tałałaj 1995). |
| występowanie | spotkać go można w niewielkich lasach otoczonych polami i łąkami, często drągowiny sosnowe i świerkowe. Jesienią częściej pojawia się na otwartych przestrzeniach. Poluje także w parkach i w pobliżu wiejskich domostw (Czepnik, Tałałaj 1995). |
| pokarm | krogulec bywa jeszcze do dziś nazywany jastrzębiem-wróblarzem, bo zdecydowanie chętnie łowi wróble i mazurki. Poza tym chwyta np. trznadle, sikory, szpaki, kosy. Większa samiczka może sobie pozwolić na upolowanie gołębia, sroki, sójki czy nawet cietrzewia, ale to raczej młodego lub chorego osobnika. Krogulec, żeby przetrwać musi dziennie upolować przynajmniej dwa ptaki wielkości np. wróbla, co tłumaczy jego desperackie ataki. Udział ssaków (nornic, ryjówek) w jego diecie, to zaledwie trzy procent ogólnego pożywienia (Czepnik, Tałałaj 1995). |
| gniazdo | w gęstym świerku, czy innym iglastym drzewie, zaledwie np. 4 m nad ziemią w środkowej partii pnia o zagęszczonych konarach. Zbudowane płasko z cienkich, suchych gałązek głównie świerkowych (lub innego drzewa na którym zostało założone) o średnicy 30-40 cm. Może być usłane w środku sosnową korą. Po 7-10 dniach wysiadywania w gnieździe leżą pióra pierzącej się samicy, co odróżnia gniazdo krogulca od gniazd wszystkich innych drapieżnych ptaków (Jabłoński, Gotzmann). |
| ochrona | liczbę par w Polsce na rok 2002 ocenia się na 1300-2700 (Komitet Ochrony Orłów). Jest gatunkiem oczywiście chronionym, ale nie tworzy się stref ochronnych wokół gniazd. |
| jaja | w pierwszej dekadzie maja 4-6 niemal kulistych białych, ew. szarych lub zielonkawych jaj w rdzawe plamki skupione bliżej środka i tworzące obrączkę (niekiedy tylko przy jednym z końców). Wymiary: 40x33 mm. Jaja składane w odstępach dwudniowych i wysiadywane tylko przez samicę. Młode opuszczają gniazdo po 26-31 dniach. Drapieżniki te w osobliwy sposób uczą młode polować: na gnieździe samica chwyta w dziób zdobycz, potrząsa nią i ucieka w obrębie gniazda przed młodymi prowokując je do atakowania dziobem i pazurami (Czepnik, Tałałaj 1995). |
| biologia | atakuje ofiarę z zaskoczenia, a kiedy nie udaje mu się od razu jej dopaść, to wciska się za nią np. w krzaki, czy w inne zakamarki, w czym pomagają mu stosunkowo długie nogi. Znane są przypadki chowania się wystraszonych wróbli w domostwach, a nawet pod płaszczami przechodniów. Ptaka chwyta z reguły jeszcze na ziemi, czy np. dachu nie dając mu szans na ucieczkę. Szpony wbija w plecy i odlatuje w odosobnione miejsce, np. gęstwiny młodnika. Tam stojąc na ziemi jedną nogą chwyta ofiarę za głowę, drugą przebija płuca od strony pleców, żeby uniknąć mocnych mięśni piersiowych, a dziobem przerywa jej rdzeń kręgowy. Krogulce prowadzą skryty tryb życia. Na otwartych przestrzeniach pokazują się częściej w czasie jesiennych przelotów. Krogulec jest na tyle ostrożny i sprytny, że przeważnie nadlatuje pod osłoną murów, siatek ogrodzeniowych itp. osłon terenowych. Gniazda strzeże agresywnie i atakuje nawet człowieka pojawiającego się przy zniesieniu, np. w czasie wspinaczki do budki obserwacyjnej. W okolicach gniazda krogulce mają swój stały punkt rozszarpywania zdobyczy, a także wybrane miejsca przekazywania pokarmu wysiadującej samicy przez polującego samca. Krogulec jest mistrzem w operowaniu nogami w powietrzu (Czepnik, Tałałaj 1995). „Na polach krogulec przegania polujące pustułki. Pogoń jest krótka, a sokół broni się zwrotami, po czym odlatuje na bezpieczną odległość. Wówczas kuzyn jastrzębia już go nie napastuje” (przypisek autora). |
| piśmiennictwo |
Komentarze
maria mlody31@neostrada.pf.pl
5 czerwca 2006
tak to prawda jesli chodzi o zacietosc na dzialce usiadl na gruszy wyszlam zeby go sploszyc zerwal sie i lecial prosto na mnie upolowal kilka ptakow od sroki doszpaka mam na dzialce sporo ptakow sieje mi spustoszenie nie moge sobie z nim poradzic a mam sporp budek legowych a zima dokarmiam ptaki
Artur Koziarz, obserwator. romulus@mgt.pl
16 stycznia 2003
Podczas okresu lęgowego, podobnie jak u wielu gatunków, role rodziców są ściśle podzielone. Mimo, że samica jest niemal dwukrotnie większa niż jej partner, nie jest ona aż tak aktywna w zdobywaniu pożywienia dla młodych. Podobnie jak u najbliższego krewniaka - jastrzębia gołębiarza, główną rolą samicy jest ochrona młodych. Na nią również spada główna rola inkubacji zniesienia. Nawet, gdy młode są już stosunkowo silne, ona ciągle chroni je przebywając w pobliżu. W tym czasie drobny samiec z niezwykłą, równą tylko gołębiarzowi zaciętością poluje głównie na ptaki. Nie jest jednak na tyle silny, by upolować cokolwiek większego niż drozd śpiewak czy przepiórka. Samica, która na łowy wyrusza rzadko w okresie lęgowym, chwyta często mniej efektywnie, ale za to większą zdobycz, jak sójki czy małe gatunki dzięciołów. Jej opieszałość w wyprawach po pokarm dla młodych w okresie lęgowym, przy znacznej w porównaniu z partnerem sile jest tylko pozornym paradowaniem. Gniazdo rzeczywiście musi być chronione. Choć zawsze bardzo dobrze zamaskowane, jednak często znajduje się nisko i jest łatwo dostępne dla wspinaczki. Ulubionym drzewem gniazdowym jest świerk, zawłaszcz młody, lecz na tyle już gęsty, by dobrze maskować gniazdo w cieniu igliwia.
Spośród występujących w Polsce ptaków drapieżnych jedynie jastrząb i krogulec atakuje bezpośrednio przy użyciu szponów każdego dużego napastnika, zagrażającego gniazdu z młodymi. Na taka właśnie ewentualność natura pozostawia silniejszą samicę przy gnieździe jako jej stróża, podczas gdy zwinny, drobny samiec poluje.
Zaciętość, z jaką to robi jest wręcz nieporównywalna. Wielokrotnie obserwowano przypadki, gdy goniący za zdobyczą krogulec wpadał w tłum ludzi, całkowicie zaślepiony chęcią jej schwytania. Bywało również, że wbrew niemal sobie wpadał do pomieszczenia, gdzie stała klatka z małym kolorowym ptaszkiem. Tu często stawał się ofiara swej zapalczywości.
Prześladowany i tępiony stał się skryty i rzadki. Wraz z błotniakiem stawowym i jastrzębiem gołębiarzem, był najpóźniej wziętym pod całkowitą ochronę gatunkiem spośród krajowych drapieżników.
