Dodano: 0 0000
Cechą charakterystyczną w budowie żółwi jest występowanie zewnętrznego pancerza kostnego pokrytego rogowymi tarczami. Pancerz składa się z dwóch połówek: górnej, grzbietowej zwanej karapaksem i dolnej, brzusznej zwanej plastronem. Karapaks jest na szczycie grzbietowej strony zrośnięty z wyrostkami ościstymi kręgów i po bokach z żebrami. Plastron jest zrośnięty z kośćmi pasa barkowego i żebrami brzusznymi. Układ tarcz rogowych pokrywających pancerz jest na obu połówkach symetryczny. Liczba tarcz rogowych nie pokrywa się natomiast z liczbą podściełających je kości.
W skład karapaksu wchodzą:
nieparzysty rząd tarcz kręgowych – scuta vertebralia (5 tarcz)
dwa rzędy bocznych tarcz żebrowych – scuta costalia (8 tarcz)
tarczki brzeżne – scuta marginalia, otaczające całość (25 tarczek).
W skład tarczek brzeżnych wchodzą:
pojedyncza tarczka karkowa – scutum muchale
parzytse tarczki brzeżno-kołnierzowe – scuta margino-cellaria
parzyste tarczki brzeżno-ramieniowe – scuta margino-brachialia
parzyste tarczki brzezno-boczne – scuta margino-lateralia
parzyste tarczki brzeżno-udowe – scuta margino-femoralia
dwie tarczki nadogonowe – scuta supracaudalia.
W skład plastronu wchodzą parzyste:
tarcze szyjne – scuta gularia
tarcze ramieniowe – scuta humeralia
tarcze piersiowe – scuta pectoralia
tarcze brzuszne – scuta abdominalia
tarcze udowe – scuta femoralia
tarcze odbytowe – scuta analia.
Karapaks z plastronem jest połączony po bokach spojeniem zwanym mostem będącym kostnym szwem. Ciągnie się ono na przestrzeni 2 – 3 tarczek brzeżno-bocznych.
Kształt pancerza żółwia błotnego jest wydłużono-owalny, nieco szerszy w osi pasa biodrowego.
Karapaks jest wypukły, natomiast plastron płaski lub wklęsły u samców.
Rzędy płytek marginalnych są położone w przedłużeniu płytek karapaksu (spadziście) lub są ustawione pod kątek do tarcz karapaksu i wówczas tworzą jakby kołnierz.
Na większości tarcz zaznaczają się koncentrycznie ułożone linie przyrostu, jednak po ich liczbie nie można dokładnie oznaczyć wieku żółwia, ponieważ rocznie przyrasta ich kilka.
Głowa duża i masywna. Pokryta jest chropowata skórą. Na wierzchołku głowy znajdują się nozdrza. Oczy bardzo dobrze wykształcone, z okrągłą źrenicą, zakryte nieprzeźroczystą dwuczęściową powieką. Żółw błotny nie posiada uszu ani otworów usznych. Brzegi otworu gębowego pokrywają ostre, rogowe listwy pomagające w zdobywaniu i rozdrabnianiu pokarmu.
Szyja długa, pokryta mniej chropowatą skórą. Przy chowaniu głowy do pancerza tworzy ona kołnierz ochraniający dodatkowo głowę. Kończyny zakończone są palcami z ostrymi, długimi i zakrzywionymi pazurami. Kończyna przednia jest pięciopalczasta, natomiast w tylnej piąty palec ulega redukcji. Palce obu par kończyn są spięte błoną pławną od nasady aż po początek pazurów. Skóra na kończynach jest chropowata i dodatkowo pokryta od strony górnej łuskowatymi wytworami rogowymi; jedynie u nasady jest delikatna i cienka. Łuskowate wytwory rogowe mają znaczenie obronne, wspomagają ochronę głowy i przodu ciała u żółwia schowanego w pancerzu.
Ogon dość długi, średnio stanowi około 1/3 długości pancerza. U nasady jest gruby i dość silnie zwęża się ku końcowi. Skóra na ogonie jest także pokryta tarczkami. Na brzusznej stronie ogona znajduje się szczelina kloakalna.
Dymorfizm płciowy
Cecha pozwalającą na bezbłędne rozróżnienie płci u żółwia błotnego jest sposób wykształcenia plastronu.
U samca powierzchnia tarcz brzusznych i udowych jest zaklęsła, natomiast u samic jest płaska. Zaklęsły plastron ułatwia samcom żółwia kopulację i powoduje, że w czasie apleksusu samiec nie spada z samicy. Różnice dymorficzne w budowie plastronu wykształcają się dopiero u żółwi dojrzałych płciowo, u form młodocianych obie płci maja plastron płaski.
Mniej ważną cecha dymorfizmu płciowego jest kształt ogona. U samca jest on masywny, gruby u nasady i nieznacznie zwężający się ku końcowi, natomiast u samicy ogon jest smuklejszy i bardziej się zwęża ku końcowi, tworząc nitkowatą końcówkę, która może często ulegać odłamywaniu.
W skład karapaksu wchodzą:
W skład tarczek brzeżnych wchodzą:
W skład plastronu wchodzą parzyste:
Karapaks z plastronem jest połączony po bokach spojeniem zwanym mostem będącym kostnym szwem. Ciągnie się ono na przestrzeni 2 – 3 tarczek brzeżno-bocznych.
Kształt pancerza żółwia błotnego jest wydłużono-owalny, nieco szerszy w osi pasa biodrowego.
Karapaks jest wypukły, natomiast plastron płaski lub wklęsły u samców.
Rzędy płytek marginalnych są położone w przedłużeniu płytek karapaksu (spadziście) lub są ustawione pod kątek do tarcz karapaksu i wówczas tworzą jakby kołnierz.
Na większości tarcz zaznaczają się koncentrycznie ułożone linie przyrostu, jednak po ich liczbie nie można dokładnie oznaczyć wieku żółwia, ponieważ rocznie przyrasta ich kilka.
Głowa duża i masywna. Pokryta jest chropowata skórą. Na wierzchołku głowy znajdują się nozdrza. Oczy bardzo dobrze wykształcone, z okrągłą źrenicą, zakryte nieprzeźroczystą dwuczęściową powieką. Żółw błotny nie posiada uszu ani otworów usznych. Brzegi otworu gębowego pokrywają ostre, rogowe listwy pomagające w zdobywaniu i rozdrabnianiu pokarmu.
Szyja długa, pokryta mniej chropowatą skórą. Przy chowaniu głowy do pancerza tworzy ona kołnierz ochraniający dodatkowo głowę. Kończyny zakończone są palcami z ostrymi, długimi i zakrzywionymi pazurami. Kończyna przednia jest pięciopalczasta, natomiast w tylnej piąty palec ulega redukcji. Palce obu par kończyn są spięte błoną pławną od nasady aż po początek pazurów. Skóra na kończynach jest chropowata i dodatkowo pokryta od strony górnej łuskowatymi wytworami rogowymi; jedynie u nasady jest delikatna i cienka. Łuskowate wytwory rogowe mają znaczenie obronne, wspomagają ochronę głowy i przodu ciała u żółwia schowanego w pancerzu.
Ogon dość długi, średnio stanowi około 1/3 długości pancerza. U nasady jest gruby i dość silnie zwęża się ku końcowi. Skóra na ogonie jest także pokryta tarczkami. Na brzusznej stronie ogona znajduje się szczelina kloakalna.
Dymorfizm płciowy
Cecha pozwalającą na bezbłędne rozróżnienie płci u żółwia błotnego jest sposób wykształcenia plastronu.
U samca powierzchnia tarcz brzusznych i udowych jest zaklęsła, natomiast u samic jest płaska. Zaklęsły plastron ułatwia samcom żółwia kopulację i powoduje, że w czasie apleksusu samiec nie spada z samicy. Różnice dymorficzne w budowie plastronu wykształcają się dopiero u żółwi dojrzałych płciowo, u form młodocianych obie płci maja plastron płaski.
Mniej ważną cecha dymorfizmu płciowego jest kształt ogona. U samca jest on masywny, gruby u nasady i nieznacznie zwężający się ku końcowi, natomiast u samicy ogon jest smuklejszy i bardziej się zwęża ku końcowi, tworząc nitkowatą końcówkę, która może często ulegać odłamywaniu.
Żółw błotny, Emys orbicularis | systematyka | Gromada: gady (Reptilia) Podgromada: żółwiogady (Anapsida) Rząd: żółwie (Testudines) Rodzina: żółwie słodkowodne (Emydidae) Rodzaj: żółw (Emys) Gatunek: żółw błotny (Emys orbicularis) |
|
|---|---|---|
| wygląd | Cechą charakterystyczną w budowie żółwi jest występowanie zewnętrznego pancerza kostnego pokrytego rogowymi tarczami. Pancerz składa się z dwóch połówek: górnej, grzbietowej zwanej karapaksem i dolnej, brzusznej zwanej plastronem. Karapaks jest na szczycie grzbietowej strony zrośnięty z wyrostkami ościstymi kręgów i po bokach z żebrami. Plastron jest zrośnięty z kośćmi pasa barkowego i żebrami brzusznymi. Układ tarcz rogowych pokrywających pancerz jest na obu połówkach symetryczny. Liczba tarcz rogowych nie pokrywa się natomiast z liczbą podściełających je kości. W skład karapaksu wchodzą: W skład tarczek brzeżnych wchodzą: W skład plastronu wchodzą parzyste: Karapaks z plastronem jest połączony po bokach spojeniem zwanym mostem będącym kostnym szwem. Ciągnie się ono na przestrzeni 2 – 3 tarczek brzeżno-bocznych. Kształt pancerza żółwia błotnego jest wydłużono-owalny, nieco szerszy w osi pasa biodrowego. Karapaks jest wypukły, natomiast plastron płaski lub wklęsły u samców. Rzędy płytek marginalnych są położone w przedłużeniu płytek karapaksu (spadziście) lub są ustawione pod kątek do tarcz karapaksu i wówczas tworzą jakby kołnierz. Na większości tarcz zaznaczają się koncentrycznie ułożone linie przyrostu, jednak po ich liczbie nie można dokładnie oznaczyć wieku żółwia, ponieważ rocznie przyrasta ich kilka. Głowa duża i masywna. Pokryta jest chropowata skórą. Na wierzchołku głowy znajdują się nozdrza. Oczy bardzo dobrze wykształcone, z okrągłą źrenicą, zakryte nieprzeźroczystą dwuczęściową powieką. Żółw błotny nie posiada uszu ani otworów usznych. Brzegi otworu gębowego pokrywają ostre, rogowe listwy pomagające w zdobywaniu i rozdrabnianiu pokarmu. Szyja długa, pokryta mniej chropowatą skórą. Przy chowaniu głowy do pancerza tworzy ona kołnierz ochraniający dodatkowo głowę. Kończyny zakończone są palcami z ostrymi, długimi i zakrzywionymi pazurami. Kończyna przednia jest pięciopalczasta, natomiast w tylnej piąty palec ulega redukcji. Palce obu par kończyn są spięte błoną pławną od nasady aż po początek pazurów. Skóra na kończynach jest chropowata i dodatkowo pokryta od strony górnej łuskowatymi wytworami rogowymi; jedynie u nasady jest delikatna i cienka. Łuskowate wytwory rogowe mają znaczenie obronne, wspomagają ochronę głowy i przodu ciała u żółwia schowanego w pancerzu. Ogon dość długi, średnio stanowi około 1/3 długości pancerza. U nasady jest gruby i dość silnie zwęża się ku końcowi. Skóra na ogonie jest także pokryta tarczkami. Na brzusznej stronie ogona znajduje się szczelina kloakalna. Dymorfizm płciowy Cecha pozwalającą na bezbłędne rozróżnienie płci u żółwia błotnego jest sposób wykształcenia plastronu. U samca powierzchnia tarcz brzusznych i udowych jest zaklęsła, natomiast u samic jest płaska. Zaklęsły plastron ułatwia samcom żółwia kopulację i powoduje, że w czasie apleksusu samiec nie spada z samicy. Różnice dymorficzne w budowie plastronu wykształcają się dopiero u żółwi dojrzałych płciowo, u form młodocianych obie płci maja plastron płaski. Mniej ważną cecha dymorfizmu płciowego jest kształt ogona. U samca jest on masywny, gruby u nasady i nieznacznie zwężający się ku końcowi, natomiast u samicy ogon jest smuklejszy i bardziej się zwęża ku końcowi, tworząc nitkowatą końcówkę, która może często ulegać odłamywaniu. |
|
| ubarwienie | Barwa karapaksu jest zazwyczaj oliwkowo-brunatna lub zielonkawo-brunatna. Na tym podstawowym tle występują liczne, małe żółtawe, w kształcie krótkich kresek, plamki. Układ plamek jest regularny, rozchodzą się one koncentrycznie na każdej tarczy od jej środka ku brzegom. Taka barwa karapaksu ma na celu ochronę, gdyż jest to ubarwienie kryptyczne doskonale maskujące leżącego w bezruchu żółwia.
Plastron ubarwiony jest jasno. Zazwyczaj w odcieniach kremowo-brązowych. Na tej podstawowej barwie mogą znajdować się plamki większe niż na karapaksie. Barwa właściwego ciała – głowy, kończyn i ogona mieście się w granicach od barwy oliwkowej po prawie czarną. |
|
| występowanie | Gatunek ten jest bardzo szeroko rozmieszczony w Europie: od jej zachodnich krańców aż po Ural na wschodzie. Północna granica zasięgu przebiega przez Europę Środkową, natomiast południowa obejmuje Półwysep Apeniński, Bałkany, Azję Mniejszą i południowo-zachodnie afrykańskie wybrzeża Morza Śródziemnego.
W Polsce główne centra występowania skupiają się na Polesiu, Pojezierzu Mazurskim przy zachodniej granicy kraju, na wysokości ujścia Warty do Odry. Żółw błotny spotykany jest w dużych, zarośniętych zbiornikach stojących, jeziorach, starorzeczach, stawach, moczarach i torfowiskach. Rzadziej zamieszkuje w leniwie płynących rzekach. |
|
| tryb życia | Żółw błotny jest gatunkiem amfibiotycznym, tzn. związanym z dwoma środowiskami – lądowym i wodnym. Większość życia spędza w wodzie, gdzie poluje, odbywa gody, prowadzi czynności fizjologiczne. Na lądzie następuje składanie jaj i wygrzewanie się, niektóre żółwie mogą odbywać po lądzie wędrówki. Gady te są bardzo bojaźliwe i już wyczuwając z daleka zagrożenie uciekają pod wodę, gdzie mogą przebywać nawet przez dłuższy czas (w wodzie o temperaturze 20 stopni żółw może przebywać na bezdechu około 40 minut). Pod wodą jest doskonałym pływakiem, natomiast na lądzie jest bardzo nieporadny i porusza się bardzo powoli. Główny okres aktywności dobowej przypada na godziny od zmierzchu do świtu. Żółwie błotne przesypiają w ciągu roku około 7 miesięcy. Zapadnie w sen zimowy odbywa się w pod koniec października. Głównym miejscem zimowania żółwia jest dno głębszych zbiorników, rzadziej zimowa hibernacja zachodzi na lądzie. Wybudzanie ze snu zimowego zachodzi pod koniec marca i w kwietniu. |
|
| pokarm | Żółw błotny jest gatunkiem aktywnie zdobywającym pokarm i jest bardzo sprawnym drapieżnikiem. Zdobycz lokalizuje za pomocą węchu i wzroku. Większe zdobycze są łapane jednym szybkim ruchem głowy. Gdy ofiara jest za duża na jednorazowe połknięcie żółw trzyma ją w pysku i przednimi kończynami rozrywa ciało ofiary na kawałki mieszczące się w pysku w pysku. Mniejsze organizmy są zjadane w całości.
Żółwie błotne są bardzo żarłoczne. W skład ich menu wchodzą: larwy owadów wodnych, dorosłe owady wodne, kijanki płazów, mięczaki, rzadziej dorosłe płazy i ryby. |
|
| ochrona | Podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Objęty jest ochroną strefową wokół miejsc występowania i rozrodu: 200 metrów przez cały rok i 500 metrów w okresie lęgowym od 1 marca do 30 września. Żółw błotny jest chroniony Konwencją Berneńską (załącznik II) oraz Dyrektywą Siedliskową Unii Europejskiej (załączniki 2 i 4). Umieszczony jest na Czerwonej Liście Zwierząt Zagrożonych i Ginących z kategoria EN – gatunek silnie zagrożony, podobnie w Czerwonej Księdze Zwierząt – EN. Na Czerwonej Liście IUCN posiada kategorię LR/nt, natomiast na Czerwonej Liście dla Karpat kategorię CR – gatunek krytycznie zagrożony. Zagrożenia Głównym zagrożeniem dla żółwia błotnego jest degradacja środowiska, w tym osuszanie terenów podmokłych, które stanowią miejsca bytowania i rozrodu tego gatunku. Zalesianie ugorów i odłogów w pobliżu zbiorników wodnych, gdzie żółw występuje może przyczyniać się do zniszczenia miejsc składania jaj przez ten gatunek. Bezpośrednio od strony człowieka żółwiowi może zagrażać wyłapywanie go przez hodowców ze środowiska i bezmyślne wypuszczanie innych, obcych gatunków żółwi wodnych, które mogą wprowadzić do środowiska pasożyty, na które bardzo podatny będzie nasz żółw błotny. Propozycje ochrony Głównym sposobem ochrony jest objęcie ścisła ochroną miejsc występowania bardzo dużych i licznych populacji tego gatunku i prowadzenie tam zabiegów prowadzących do wytworzenia najbardziej sprzyjających warunków do bytowania i rozrodu. Ochroni na pewno przyczyni się także podniesie świadomości społecznej na temat tego gatunku. Żółw błotny może występować w siedliskach z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej, co może pozytywnie wpływać na ochronę tego gatunku poprzez ochronę siedlisk. Siedliska te to: |
|
| uwagi | W wyniku zaniepokojenia żółw chowa miękkie części ciała pod pancerz. Głowa i szyja są wciągane, ogon zaginany jest na bok, natomiast odnóża są podginane pod ciało i całe mieszczą się schowane pod karapaksem. | |
| biologia | Gody i wszelkie z nimi związane zachowania żółwi odbywają się w wodzie. Okres rozrodczy tego gada przebiega w końcu kwietnia i maju. Dorosłe, dojrzałe płciowo samice produkują substancje zapachowe mające na celu zwabienia samca. Samiec po zwabieniu rozpoczyna krótką grę: powolutku podąża za samicą, która jakby przed nim uciekała, ale bardzo powoli. Gdy samica się zatrzyma samiec wpływa na jej karapks i łapie ja bardzo mocno czterema kończynami. W tej pozycji dochodzi do kopulacji, która u żółwi może trwać nawet kilkanaście godzin. Samiec w czasie kopulacji stara się, aby samica przebywała nieruchomo na dnie zbiornika (bowiem chodzenie jej pośród roślinności mogłoby utrudniać ten akt). W tym celu wysuwa szyje i głowę do przodu i ku dołowi i kołysząc ją na boki zmusza samicę do siedzenia z głową schowaną w pancerzu i nie ruszania się. Samiec jest bardzo agresywny i zaciekle broni samicy i swojego terenu. Zapłodnienie jest wewnętrzne. Samice składają przeciętnie 6 jaj. Każde jest otoczone delikatnymi, wapiennymi osłonkami. Kształt jaja jest wydłużony. W celu złożenia jaj samica wyszukuje w pobliżu zbiorników wodnych odpowiednie podłoże: najlepiej wilgotną ziemię. Po znalezieniu odpowiedniego miejsca samica przez chwile odpoczywa, a następnie korzystając z tylnych kończyn i ogona kopie dołek, do którego składa jaja. Po zakończeniu składania jaj dołek jest przez samicę dokładnie zakopywany, a ślady gniazda są zacierane. Rozwój zapłodnionych jaj trwa około 3 – 3,5 miesiąca. Młode wylęgają się od sierpnia do października. Młode, świeżo wylęgłe żółwie posiadają miękki i delikatny pancerz.
|
|
| piśmiennictwo |
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
Komentarze
Dr. Miroslaw Dragan Stamford CT USA camoh@localnet.com
19 kwietnia 2009
Jak daleko na polnoc wystepuja zolwie ? Kiedy po epoce lodowej zolwie pojawily sie w Polsce a kiedy na Ukrainie. Ukraine od roku 2008 uwaza sie za kolebke Indo-Europejczykow i indo-europejskich jezykow. Po polsku jest zolw, pewnie od zoltego koloru stepowego zolwia a po ukrainjsku nazywa sie czerepacha. Czerep = czaszka lub skorupa z rozbitego garnka. Prosze o pomoc
Dr. Miroslaw Dragan Stamford CT USA
PS na sputsieci jest dostepna nazwa zolwia w 165 jezykach
