Zwierzęta

Niewielki barwny ptak, nieco większy od wróbla. U samca grzbiet zabarwiony rudo-cynamonowo, wierzch głowy i kark popielate. Czarny pasek od dzioba, poprzez czarne oko, ciągnie się aż do karku. Policzek biały. Pierś samca jest ubarwiona bladoróżowo. Skrzydła brązowe, ogon czarny z białymi brzegami, od nasady ogona do połowy jego długości.
Dziób gąsiorka jest czarny, krótki i lekko zakończony haczykowato. Nogi czarne. Samica gąsiorka natomiast jest ubarwiona skromniej, ale również widoczna jest z daleka. Grzbiet ma ubarwiony brązowo-cynamonowo, głowa i kark jaśniejsze, nieco szare. Policzek, szyja, pierś i brzuch są popielate z wyraźnym czarnym łuskowaniem. Za okiem brązowa plamka, oko ciemnobrązowe. Młode podobne są do samicy, lecz całe łuskowane.

Gąsiorek, Lanius collurio

systematyka

Rząd: Wróblowe (Passeriformes)
Podrząd: Śpiewające (Oscines)
Rodzina: Dzierzbowate (Laniidae)

wygląd

występowanie

Gąsiorek spotykany jest w całej Europie, poza północną częścią Półwyspu Skandynawskiego, Anglią oraz poza Portugalią. Zimuje głownie w Afryce środkowej oraz południowej. W Polsce jest to ptak licznie lęgowy. Obserwujemy go w całym kraju. Najliczniej spotykany jest na terenach półotwartych i otwartych, jednak ze sporym udziałem krzewów. Spotkamy go wszędzie tam na polach i łąkach, gdzie występują fragmenty nieużytków z krzewami głogu, dzikiej gruszy, tarniny czy dzikiej róży. Cierniste krzewy to ulubione miejsca gąsiorka. Może zamieszkiwać też kilkuletnie uprawy leśne oraz zdziczałe ogrody. Przez ostatnie 10 lat liczba gąsiorków malała pod Olsztynem, jednak od może 3 lat obserwuję ponowny wzrost ich liczebności. Ptaki pojawiły się w tych samych miejscach, gdzie kiedyś obserwowałam gąsiorki.

pokarm

Pokarm zdobywany jest w niskiej roślinności łąk i nieużytków a wypatrywany z krzewu, lub innego miejsca obserwacyjnego. Gąsiorki polują głównie w locie, łapiąc to, co wypatrzą nad trawami. Podstawowy pokarm gąsiorka to chrząszcze, ważki, pluskwiaki, prostoskrzydłe. Owady łapane to gatunki duże, jakich nie spodziewalibyśmy się w menu niewielkiego ptaka.
Dodatkowo gąsiorek nie pogardzi żabką, jaszczurką, ślimakiem. Zapasy pokarmu gąsiorek nakłuwa na ciernie krzewów, często jednak o nich zapomina. W okolicy, gdzie obserwuję gąsiorki zawsze znajdę jakieś zapasy na cierniach.

gniazdo

Gniazdo ukrywane jest w gęstwinie ciernistych krzewów, bardzo chętnie w dzikiej róży, a znalazłam też gniazdo z zagięciu płotu z drucianej siatki. Zagięcie utworzyło mały koszyczek, w którym gąsiorki uwiły gniazdo. Samo gniazdo zakładane jest na wysokości ok. 1,5 do 2 m.
Zbudowane jest solidnie, jest grubościenne. Warstwa zewnętrzna to trawy, mech, natomiast
Wewnątrz gniazdo wysłane jest delikatnie sierścią i piórkami. Jajka w liczbie 5-6 są koloru beżowego, oliwkowego, różowego, mają na tępym biegunie liczne rdzawe plamki, przybierające postać wianuszka. Młode są karmione przez obu rodziców. Kiedy młode są już lotne przebywają nadal z rodzicami i w lipcu obserwujemy rodzinki gąsiorków.

ochrona

Gatunek uwzględniony w Dyrektywie Ptasiej, Art. 4.1 załącznik I. Ochronie podlegają także siedliska, gdzie spotykamy gąsiorki, min: suche wrzosowiska, czy łąki użytkowane ekstensywnie – Dyrektywa Siedliskowa, załącznik I.
Objęty ochroną ścisłą, wymagający ochrony czynnej w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.)
Status zagrożenia w Europie D, gatunek zagrożony, z racji zmniejszania się populacji.
Konwencja Berneńska: załącznik II

Zagrożenia:
Przejście do gospodarki intensywnej, gdzie wycinane są zadrzewienia śródpolne, wykaszane miedze oraz każdy pojawiający się krzew. Gąsiorki potrzebuj do czatowania i gnieżdżenia się pojedynczych krzewów i drzew. Szczególnie kolczastych. Jednolite uprawy powodują spadek liczebności i różnorodności owadów, które są głównym pokarmem gąsiorka. Zalesianie na siłę każdego nieużytku, równie prowadzi do spadku liczebności gąsiorka. Tylko ekstensywna gospodarka, pozwalająca na zachowanie dziczejących łąk z krzewami i zdziczałymi drzewkami owocowymi pozwoli na zachowanie tego gatunku.

uwagi

Gąsiorek jest gatunkiem bardzo wojowniczym. Para przy gnieździe zaatakuje psa a i człowiekowi nie odpuści. Ptaki będą straszyły, latały nad głową a nawet odważą się musnąć po włosach, lub karku.

biologia

Gąsiorek to łatwo zauważalny ptak. Wyróżnia się nie tylko żywymi kolorami, ale również sposobem bycia. Samca gąsiorka spotkamy najczęściej na szczycie krzewu, lub małego drzewka, kiedy rozgląda się po okolicy i pokrzykuje krótkim „gęg, gęg”. Ptak z takiego miejsca pilnuje gniazda, czatuje na zdobycz i wypatruje drapieżników. Cierniste krzewy to ulubione miejsca gąsiorka. Może zamieszkiwać też kilkuletnie uprawy leśne ze świerkiem oraz zdziczałe ogrody z niedużymi drzewkami i krzewami. Gąsiorki przylatują do nas dopiero w maju. Samce kilka dni wcześniej przed samiczkami. Ptaki te odlatują od nas już w sierpniu. Przelot odbywa się nocą.

Opracowanie: Danuta Pepłowska-Marczak

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
"Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej UE. Za treść tego dokumentu odpowiada autor opracowania, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska UE"