Dodano: 0 0000
Jerzyk, Apus apus | systematyka | Rząd: Jerzykowe (Apodiformes) Rodzina: Jerzykowate (Apodidae) |
|---|---|
| wygląd | Mimo pozornego podobieństwa do jaskółek pamiętajmy, że to jaskółka nie jest. Podobieństwo sylwetki wynika ze zbliżonego trybu życia. Jest to ptak tak idealnie przystosowany do lotu, że właściwie nie potrzebuje siadać, stąd małe, słabe nogi. Jerzyki są całe koloru czarnego, z bliska zauważyć można, że kolor czarny nieco wpada w szary. Pod dziobem ma niewielką jaśniejszą plamę. Skrzydła długie, wąskie, sierpowato zagięte. Zakończone ostro. W locie skrzydła jerzyk trzyma wyprostowane. Jaskółki skrzydła zginają w zależności od wykonywanych manewrów. Ogon dość krótki, lekko rozwidlony. Nogi i palce małe, bardzo delikatne, niewidoczne w locie. Dziób czarny, krótki, natomiast jerzyk bardzo szeroko może go otworzyć. Oczy czarne. Samiec i samica ubarwione identycznie. |
| występowanie | Cała Europa, północna Afryka oraz Azja północna i środkowa. Nie występuje tylko w północnych partiach Półwyspu Skandynawskiego. W Polsce jerzyk występuje w miastach, wszędzie tam, gdzie znajdzie wysokie budynki, tworząc populacje wybitnie synantropijne. Potrzebuje jednak budynków murowanych z odstającym, chropowatym tynkiem, szczelinami, gzymsami i dachami pokrytymi dachówką. Jest to gatunek, który pierwotnie gnieździł się na skałach, tylko w terenach górzystych. W Europie są nadal populacje jerzyków zakładających gniazda w górach. Również można obserwować latające jerzyki poza miastami, pojedyncze pary lęgną się w dziuplach i budkach lęgowych, także w lasach. Jerzyk w Polsce najliczniej jest obserwowany na Mazurach, bardzo duże populacje znajdują się w Warszawie, Wrocławiu i Poznaniu - w starych dzielnicach. Populacja jest stabilna. W czasie przylotu od kwietnia do czerwca oraz odlotu, już od lipca do września jerzyki obserwuje się w małych grupkach polujące nad wodami. Dzięki charakterystycznemu głosowi można je także zauważyć łatwo na niebie. Jerzyki zimę spędzają w południowej Afryce. |
| pokarm | Owady latające zdobywane zazwyczaj wysoko w powietrzu (błonkówki, muchówki, motyle). Jednak jerzyki także polują nisko nad łąkami, sadami, czy nawet nad wodami. Czasem podlatują nad samą taflę wody, żeby w locie napić się. W trakcie lotu dorosłe osobniki łapią owady, gromadząc je następnie w specjalnym wolu. Dopiero, gdy napełnia wole, lecą nakarmić młode. Jeśli jerzyki nie wychowują akurat młodych, przemieszczają się w poszukiwaniu pokarmu do stref, gdzie nie ma deszczu. |
| gniazdo | Zazwyczaj jest zakładane w zagłębieniach i szczelinach muru, pod dachówkami, na wystających belkach i gzymsach. Ptaki chętnie wykorzystują sztuczne platformy, utworzone np. z deski umieszczonej w zagłębieniu budynku. Gniazdo ma kształt niewielkiej, płaskiej czarki, materiał to suche trawy, mech, puch nasienny, sierść. Wszystko to, co jerzyki złapią w locie. Składniki gniazda zlepiane są śliną ptaka. Jaja są silnie wydłużone, koloru białego, lekko porowate. Samica składa od 2 do 3 jaj, w odstępach dwu, a nawet trzydniowych. Wysiadują na zmianę oboje rodzice od pierwszego jaja około 20 dni. Odległości czasowe w zniesieniu kolejnego jaja, zabezpieczają pisklęta przed śmiercią z powodu nieodpowiednich warunków atmosferycznych. Gdyby zła pogoda zastała maleńkie pisklęta, z pewnością zginęłyby wszystkie. Jeśli w tym czasie będą w gnieździe pisklęta większe, więc silniejsze i te najmłodsze, słabsze, to prawdopodobnie zginie tylko jedno, to najsłabsze. Jeśli pisklęta są niepokojone, uciekają z gniazda i chowają się w szczelinach. Gniazdo opuszczają po 35-42 dniach (lub dłużej, jeśli pogodna była niesprzyjająca) i od razu świetnie latają. Na noc wracają do gniazda. |
| ochrona | Gatunek objęty ochroną ścisłą w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.) Zagrożenia: Dla jerzyka największym zagrożeniem jest zmiana klimatu na deszczowy. Wówczas gatunek wycofa się w rejony bardziej suche. Z powodu złej pogody może mieć problemy ze zdobyciem pokarmu. Notuje się nieznaczny spadek jerzyków w dużych miastach, gdzie odchodzi się od zabudowy murowanej. Młode licznie wypadają z gniazd, jeśli założone są one w nieodpowiednim miejscu, co się dzieje w przypadku braku odpowiednich murowanych budynków. |
| uwagi | W Europie w sumie możemy obserwować cztery gatunki jerzyków. Trzymają się one jednak terenów południowych. W Polsce wyjątkowo notowany jest inny gatunek jerzyka – jerzyk alpejski. Gatunek ten ma biały brzuch i podgardle. Pamiętajmy też, że do rzędu jerzyków należą kolibry.1 |
| biologia | Jerzyk jest gatunkiem przystosowanym wybitnie do przebywania w powietrzu. Lata bardzo wytrwale i szybko. W locie ptaki odbywają gody, kopulują a nawet zapadają w coś w rodzaju krótkiego snu. Sen to krótkie drzemki, które ptaki odbywają w grupach na wysokości 1,5 do nawet 3 tysięcy metrów nad ziemią. Przy gnieździe ptaki drzemią przyczepione do muru. W czasie lotu jerzyki wypoczywają rzadko, przyczepione pazurkami do muru, lub gzymsu. Jerzyk często wykorzystuje lot szybowcowy, przemierzając jak strzała niebo, to w górę, to w dół. Na ziemi jest niezdarny, właściwie nie chodzi, jeśli musi przysiąść, to raczej tylko czepiając się muru. Mimo małych rozmiarów skoku, palce zaciska dość silnie. Z ziemi zrywa się sprawnie i szybko wzbija w niebo. Jego głos to przenikliwe srii, srii, słyszalne jest często, nawet poprzez hałas wywoływany ruchem samochodów. Deszczowa pogoda jest dla jerzyka jedyną przeszkodą w poruszaniu się. Jeśli z tego powodu dorosłe ptaki nie mogą zdobyć pokarmu, pisklęta zapadają na kilka dni w rodzaj odrętwienia i nie domagają się pokarmu, wykorzystując zapasy zebrane w organizmie. Dorosłe w tym czasie często odlatują, szukając miejsc słonecznych, gdzie mogą polować. W ciągu dwóch dni mogą przemieścić się z północy na południe Europy. |
| piśmiennictwo |
Komentarze
Iza izabel25@op.pl
20 lipca 2006
jerzyki jadaja małe latajace dookoła owady. Ale nie martwe. Trzeba takiedo jerzyka puknąć leciutko w dziubek i podać,najlepiej na pincecie takie pozywienie.
Jakub kruszon345@wp.pl
17 lipca 2006
Witam,
Znalazłem Jerzyka który miał dziwnie ułożone skrzydła. Zabrałem go do domu i i nie wiem czym karmić prosze o szybką odpowiedż kub porade na email- kruszon345@wp.pl
Gabar gabar@acx.pl
26 grudnia 2005
Te jerzyki to niezłe pędziwiatry-jak się rozpędzą to nie ma zmiłuj-ja się spotkałem się z brakiem dobrych manier z ich strony. Pewnego razu widziałem jak ukradkiem para jerzyków obrała sobie gniazdo wróbli. Była to niewielki otwór w ścianie od budynku. Jeden z nich wleciał do gniazda, a drugi uczepił się tej ściany w pobliżu. Ten pierwszy chciał się wydostać bo zwietrzył zagrożenie i wydawało się, że utknął. Drugi zaś miał wszystko gdzieś i zwiał. Ten pierwszy z jednym skrzydłem na zewnątrz gniazda rozpaczliwie, z rytmicznymi piskami prubował się wygramoliś. Stopniowo się wydostawał i gdy już prawie cały jerzyk oprócz jego ogona był widoczny poza gniazdem okazało się, że trzymał go za ogon z pozoru łagodny wróbel, który dopiero planował założyć rodzinę w tym gnieżdzie! No prosze! Jakie te wróble milusińskie!
Adam Kurek zjonizowany@tlen.pl
6 października 2005
Witam
Oto namiary na ptasie S.O.S. lista wybranych ośrodków na terenie polski:
http://woliera.synerway.pl
Ranny ptak znaleziony przeze mnie to też najprawdopodobniej Jerzyk tym razem zadziobany na śmierć przez zdaje się Srokę, których tu nie brak.
Ciekawi mnie o co ptaki tak walczą, że jedne eliminują inne nawet całkowicie.
Wydawało mi się najpierw że to kot. Jednak głębokie ukucia i miejscowy, mało widoczny ubytek piór odsłaniał rany zadane dziobem.
Przed wykonaniem telefonu do miejskiego ZOO upewniłem się czy leżący na podjeździe do garażu jeszcze żyje. Tym razem było za późno, ciężko ranne zwierze które jeszcze niedawno zastałem zupełnie sztywne. Cóż takie są wyroki drapieżnej natury. Szybujący do niedawna po niebie piękny okaz ciemnego ptaka użyźni ziemie w ogrodzie (zabity przez swego brata ptaka). Już przestaje się temu dziwić, skoro bardzo podobnie traktują siebie o ileż bardziej rozumni ludzie:( szczególnie kochający się w wojnach i przemocy ci na górze.
Być może komuś innemu będzie pomocny:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ośrodek Rechabilitacji Ptaków Chronionych "Ptasi Azyl"
Miejski Ogród Zoologiczny, ul. Ratuszowa 1/3 , 03 – 461 Warszawa
tel.: (022) 670 22 07
http://www.stop.most.org.pl/artykul2.html
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Pozdrawiam
MaxFall MaxFalluS@interia.pl
15 sierpnia 2005
Ja też znalazłem jerzyka, bardzo młodego (2 razy mniejszy niż w opisie). Karmię go owadami, trzeba mu lekko ucisnąć pyszczek w okolicy oczu, "na wyczucie", a jak już otworzy to wepchnąć mu np, zabitą muche, wtedy kilka razy porusza dziubkiem i już ma owada w brzuchu. Pozdrawiam :) gg 5570932
