Dodano: 0 0000
Jerzyk, Apus apus | systematyka | Rząd: Jerzykowe (Apodiformes) Rodzina: Jerzykowate (Apodidae) |
|---|---|
| wygląd | Mimo pozornego podobieństwa do jaskółek pamiętajmy, że to jaskółka nie jest. Podobieństwo sylwetki wynika ze zbliżonego trybu życia. Jest to ptak tak idealnie przystosowany do lotu, że właściwie nie potrzebuje siadać, stąd małe, słabe nogi. Jerzyki są całe koloru czarnego, z bliska zauważyć można, że kolor czarny nieco wpada w szary. Pod dziobem ma niewielką jaśniejszą plamę. Skrzydła długie, wąskie, sierpowato zagięte. Zakończone ostro. W locie skrzydła jerzyk trzyma wyprostowane. Jaskółki skrzydła zginają w zależności od wykonywanych manewrów. Ogon dość krótki, lekko rozwidlony. Nogi i palce małe, bardzo delikatne, niewidoczne w locie. Dziób czarny, krótki, natomiast jerzyk bardzo szeroko może go otworzyć. Oczy czarne. Samiec i samica ubarwione identycznie. |
| występowanie | Cała Europa, północna Afryka oraz Azja północna i środkowa. Nie występuje tylko w północnych partiach Półwyspu Skandynawskiego. W Polsce jerzyk występuje w miastach, wszędzie tam, gdzie znajdzie wysokie budynki, tworząc populacje wybitnie synantropijne. Potrzebuje jednak budynków murowanych z odstającym, chropowatym tynkiem, szczelinami, gzymsami i dachami pokrytymi dachówką. Jest to gatunek, który pierwotnie gnieździł się na skałach, tylko w terenach górzystych. W Europie są nadal populacje jerzyków zakładających gniazda w górach. Również można obserwować latające jerzyki poza miastami, pojedyncze pary lęgną się w dziuplach i budkach lęgowych, także w lasach. Jerzyk w Polsce najliczniej jest obserwowany na Mazurach, bardzo duże populacje znajdują się w Warszawie, Wrocławiu i Poznaniu - w starych dzielnicach. Populacja jest stabilna. W czasie przylotu od kwietnia do czerwca oraz odlotu, już od lipca do września jerzyki obserwuje się w małych grupkach polujące nad wodami. Dzięki charakterystycznemu głosowi można je także zauważyć łatwo na niebie. Jerzyki zimę spędzają w południowej Afryce. |
| pokarm | Owady latające zdobywane zazwyczaj wysoko w powietrzu (błonkówki, muchówki, motyle). Jednak jerzyki także polują nisko nad łąkami, sadami, czy nawet nad wodami. Czasem podlatują nad samą taflę wody, żeby w locie napić się. W trakcie lotu dorosłe osobniki łapią owady, gromadząc je następnie w specjalnym wolu. Dopiero, gdy napełnia wole, lecą nakarmić młode. Jeśli jerzyki nie wychowują akurat młodych, przemieszczają się w poszukiwaniu pokarmu do stref, gdzie nie ma deszczu. |
| gniazdo | Zazwyczaj jest zakładane w zagłębieniach i szczelinach muru, pod dachówkami, na wystających belkach i gzymsach. Ptaki chętnie wykorzystują sztuczne platformy, utworzone np. z deski umieszczonej w zagłębieniu budynku. Gniazdo ma kształt niewielkiej, płaskiej czarki, materiał to suche trawy, mech, puch nasienny, sierść. Wszystko to, co jerzyki złapią w locie. Składniki gniazda zlepiane są śliną ptaka. Jaja są silnie wydłużone, koloru białego, lekko porowate. Samica składa od 2 do 3 jaj, w odstępach dwu, a nawet trzydniowych. Wysiadują na zmianę oboje rodzice od pierwszego jaja około 20 dni. Odległości czasowe w zniesieniu kolejnego jaja, zabezpieczają pisklęta przed śmiercią z powodu nieodpowiednich warunków atmosferycznych. Gdyby zła pogoda zastała maleńkie pisklęta, z pewnością zginęłyby wszystkie. Jeśli w tym czasie będą w gnieździe pisklęta większe, więc silniejsze i te najmłodsze, słabsze, to prawdopodobnie zginie tylko jedno, to najsłabsze. Jeśli pisklęta są niepokojone, uciekają z gniazda i chowają się w szczelinach. Gniazdo opuszczają po 35-42 dniach (lub dłużej, jeśli pogodna była niesprzyjająca) i od razu świetnie latają. Na noc wracają do gniazda. |
| ochrona | Gatunek objęty ochroną ścisłą w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.) Zagrożenia: Dla jerzyka największym zagrożeniem jest zmiana klimatu na deszczowy. Wówczas gatunek wycofa się w rejony bardziej suche. Z powodu złej pogody może mieć problemy ze zdobyciem pokarmu. Notuje się nieznaczny spadek jerzyków w dużych miastach, gdzie odchodzi się od zabudowy murowanej. Młode licznie wypadają z gniazd, jeśli założone są one w nieodpowiednim miejscu, co się dzieje w przypadku braku odpowiednich murowanych budynków. |
| uwagi | W Europie w sumie możemy obserwować cztery gatunki jerzyków. Trzymają się one jednak terenów południowych. W Polsce wyjątkowo notowany jest inny gatunek jerzyka – jerzyk alpejski. Gatunek ten ma biały brzuch i podgardle. Pamiętajmy też, że do rzędu jerzyków należą kolibry.1 |
| biologia | Jerzyk jest gatunkiem przystosowanym wybitnie do przebywania w powietrzu. Lata bardzo wytrwale i szybko. W locie ptaki odbywają gody, kopulują a nawet zapadają w coś w rodzaju krótkiego snu. Sen to krótkie drzemki, które ptaki odbywają w grupach na wysokości 1,5 do nawet 3 tysięcy metrów nad ziemią. Przy gnieździe ptaki drzemią przyczepione do muru. W czasie lotu jerzyki wypoczywają rzadko, przyczepione pazurkami do muru, lub gzymsu. Jerzyk często wykorzystuje lot szybowcowy, przemierzając jak strzała niebo, to w górę, to w dół. Na ziemi jest niezdarny, właściwie nie chodzi, jeśli musi przysiąść, to raczej tylko czepiając się muru. Mimo małych rozmiarów skoku, palce zaciska dość silnie. Z ziemi zrywa się sprawnie i szybko wzbija w niebo. Jego głos to przenikliwe srii, srii, słyszalne jest często, nawet poprzez hałas wywoływany ruchem samochodów. Deszczowa pogoda jest dla jerzyka jedyną przeszkodą w poruszaniu się. Jeśli z tego powodu dorosłe ptaki nie mogą zdobyć pokarmu, pisklęta zapadają na kilka dni w rodzaj odrętwienia i nie domagają się pokarmu, wykorzystując zapasy zebrane w organizmie. Dorosłe w tym czasie często odlatują, szukając miejsc słonecznych, gdzie mogą polować. W ciągu dwóch dni mogą przemieścić się z północy na południe Europy. |
| piśmiennictwo |
Komentarze
Kamila mila29@vp.pl
29 lipca 2005
Prosze abyscie odpisali. Wpadl do mnie do domu Jerzyk i uderzyl sie o sciane. Bylam u weterynarza i powiedzial abym go przetrzymala i karmila a jak bedzie chcial leciec to mam go puscic. Czym go karmic i czy on dodzie do siebie jak sie potlukl. Teraz mam go w duzym pudelku na balkonie i tam spi. Daje mu biale robaki (takie jak na ryby) wode do picia i inne owady. Czy to dobrze Prosze o odpowiedz !!!
janówka jiwonka@op.pl
29 lipca 2005
wszystkim , którzy znależli małego jerzyka dam dobrą radę jak go wychować.Karmić co 3 godz. świeżym mielonym mięskiem .Małego ptaszka początkowo trudno jest nakarmić,dlatego należy mu delikatnie otworzyć dziobek i włożyć maly kawałeczek mięska wielkości ziarna słonecznika.Ja zanurzałam mięsko w przegotowanej zimnej wodzie , żeby ptaszek miał jednocześnie picie.Po kilku dniach ptak będzie już sam jadł z palca mięsko.
lamiria klaudynkag@interia.pl
24 lipca 2005
witajcie!od ponad miesiąca opiekuję się jerzykiem,który znaleziony był w stanie agonalnym..odratowałam..udało się...pierwsze kilka dni nie chcial jesć,trzeba było karmić siłą.teraz sam otwiera dzioba. sprawdziła się mieszanka:
ugotowana kasza kukurydziana, biały ser, kawałeczek pokarmu dla kotów, plus vitaral-(zmyć powłoczkę i rozdrobnić) taka mieszanka o konsystencji masy formowana w kulki odżywi ptaszka z pewnościa.mój ptaszek nie zawsze pije-średnio raz na 2-3 dni.mój podopieczny po urazie głowy ma problemy ze wzrokiem,ale z każdym dniem radzi sobie coraz lepiej,manewruje już latając po pokoju.za kilka dni wróci na wolność.
Piotrek :]
24 lipca 2005
Mariusz Tkacz: pisałeś, że w przypadku znalezienia młodego jerzyka najlepiej oddać go do "Azylu". Czy orientujesz się gdzie takie "Azyle" są w Polsce?? Z góry dziękuje za udzielenie odpowiedzi... moje gg: 4897021
Tyna Tyna_pl@yahoo.com
21 lipca 2005
Jeśli znajdziecie jerzyka i nie widać żeby był ranny czy chory- to najlepiej zostawić go w spokojnym miejscu (balkon itp) On odleci. Te ptaki- zwłaszcza w zimne deszczowe dni -są "ospale". Nic mu nie będzie- sam odleci- wlaśnie jeden koczuje u mnie na balkonie :P
