Dodano: 0 0000
Jerzyk, Apus apus | systematyka | Rząd: Jerzykowe (Apodiformes) Rodzina: Jerzykowate (Apodidae) |
|---|---|
| wygląd | Mimo pozornego podobieństwa do jaskółek pamiętajmy, że to jaskółka nie jest. Podobieństwo sylwetki wynika ze zbliżonego trybu życia. Jest to ptak tak idealnie przystosowany do lotu, że właściwie nie potrzebuje siadać, stąd małe, słabe nogi. Jerzyki są całe koloru czarnego, z bliska zauważyć można, że kolor czarny nieco wpada w szary. Pod dziobem ma niewielką jaśniejszą plamę. Skrzydła długie, wąskie, sierpowato zagięte. Zakończone ostro. W locie skrzydła jerzyk trzyma wyprostowane. Jaskółki skrzydła zginają w zależności od wykonywanych manewrów. Ogon dość krótki, lekko rozwidlony. Nogi i palce małe, bardzo delikatne, niewidoczne w locie. Dziób czarny, krótki, natomiast jerzyk bardzo szeroko może go otworzyć. Oczy czarne. Samiec i samica ubarwione identycznie. |
| występowanie | Cała Europa, północna Afryka oraz Azja północna i środkowa. Nie występuje tylko w północnych partiach Półwyspu Skandynawskiego. W Polsce jerzyk występuje w miastach, wszędzie tam, gdzie znajdzie wysokie budynki, tworząc populacje wybitnie synantropijne. Potrzebuje jednak budynków murowanych z odstającym, chropowatym tynkiem, szczelinami, gzymsami i dachami pokrytymi dachówką. Jest to gatunek, który pierwotnie gnieździł się na skałach, tylko w terenach górzystych. W Europie są nadal populacje jerzyków zakładających gniazda w górach. Również można obserwować latające jerzyki poza miastami, pojedyncze pary lęgną się w dziuplach i budkach lęgowych, także w lasach. Jerzyk w Polsce najliczniej jest obserwowany na Mazurach, bardzo duże populacje znajdują się w Warszawie, Wrocławiu i Poznaniu - w starych dzielnicach. Populacja jest stabilna. W czasie przylotu od kwietnia do czerwca oraz odlotu, już od lipca do września jerzyki obserwuje się w małych grupkach polujące nad wodami. Dzięki charakterystycznemu głosowi można je także zauważyć łatwo na niebie. Jerzyki zimę spędzają w południowej Afryce. |
| pokarm | Owady latające zdobywane zazwyczaj wysoko w powietrzu (błonkówki, muchówki, motyle). Jednak jerzyki także polują nisko nad łąkami, sadami, czy nawet nad wodami. Czasem podlatują nad samą taflę wody, żeby w locie napić się. W trakcie lotu dorosłe osobniki łapią owady, gromadząc je następnie w specjalnym wolu. Dopiero, gdy napełnia wole, lecą nakarmić młode. Jeśli jerzyki nie wychowują akurat młodych, przemieszczają się w poszukiwaniu pokarmu do stref, gdzie nie ma deszczu. |
| gniazdo | Zazwyczaj jest zakładane w zagłębieniach i szczelinach muru, pod dachówkami, na wystających belkach i gzymsach. Ptaki chętnie wykorzystują sztuczne platformy, utworzone np. z deski umieszczonej w zagłębieniu budynku. Gniazdo ma kształt niewielkiej, płaskiej czarki, materiał to suche trawy, mech, puch nasienny, sierść. Wszystko to, co jerzyki złapią w locie. Składniki gniazda zlepiane są śliną ptaka. Jaja są silnie wydłużone, koloru białego, lekko porowate. Samica składa od 2 do 3 jaj, w odstępach dwu, a nawet trzydniowych. Wysiadują na zmianę oboje rodzice od pierwszego jaja około 20 dni. Odległości czasowe w zniesieniu kolejnego jaja, zabezpieczają pisklęta przed śmiercią z powodu nieodpowiednich warunków atmosferycznych. Gdyby zła pogoda zastała maleńkie pisklęta, z pewnością zginęłyby wszystkie. Jeśli w tym czasie będą w gnieździe pisklęta większe, więc silniejsze i te najmłodsze, słabsze, to prawdopodobnie zginie tylko jedno, to najsłabsze. Jeśli pisklęta są niepokojone, uciekają z gniazda i chowają się w szczelinach. Gniazdo opuszczają po 35-42 dniach (lub dłużej, jeśli pogodna była niesprzyjająca) i od razu świetnie latają. Na noc wracają do gniazda. |
| ochrona | Gatunek objęty ochroną ścisłą w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.) Zagrożenia: Dla jerzyka największym zagrożeniem jest zmiana klimatu na deszczowy. Wówczas gatunek wycofa się w rejony bardziej suche. Z powodu złej pogody może mieć problemy ze zdobyciem pokarmu. Notuje się nieznaczny spadek jerzyków w dużych miastach, gdzie odchodzi się od zabudowy murowanej. Młode licznie wypadają z gniazd, jeśli założone są one w nieodpowiednim miejscu, co się dzieje w przypadku braku odpowiednich murowanych budynków. |
| uwagi | W Europie w sumie możemy obserwować cztery gatunki jerzyków. Trzymają się one jednak terenów południowych. W Polsce wyjątkowo notowany jest inny gatunek jerzyka – jerzyk alpejski. Gatunek ten ma biały brzuch i podgardle. Pamiętajmy też, że do rzędu jerzyków należą kolibry.1 |
| biologia | Jerzyk jest gatunkiem przystosowanym wybitnie do przebywania w powietrzu. Lata bardzo wytrwale i szybko. W locie ptaki odbywają gody, kopulują a nawet zapadają w coś w rodzaju krótkiego snu. Sen to krótkie drzemki, które ptaki odbywają w grupach na wysokości 1,5 do nawet 3 tysięcy metrów nad ziemią. Przy gnieździe ptaki drzemią przyczepione do muru. W czasie lotu jerzyki wypoczywają rzadko, przyczepione pazurkami do muru, lub gzymsu. Jerzyk często wykorzystuje lot szybowcowy, przemierzając jak strzała niebo, to w górę, to w dół. Na ziemi jest niezdarny, właściwie nie chodzi, jeśli musi przysiąść, to raczej tylko czepiając się muru. Mimo małych rozmiarów skoku, palce zaciska dość silnie. Z ziemi zrywa się sprawnie i szybko wzbija w niebo. Jego głos to przenikliwe srii, srii, słyszalne jest często, nawet poprzez hałas wywoływany ruchem samochodów. Deszczowa pogoda jest dla jerzyka jedyną przeszkodą w poruszaniu się. Jeśli z tego powodu dorosłe ptaki nie mogą zdobyć pokarmu, pisklęta zapadają na kilka dni w rodzaj odrętwienia i nie domagają się pokarmu, wykorzystując zapasy zebrane w organizmie. Dorosłe w tym czasie często odlatują, szukając miejsc słonecznych, gdzie mogą polować. W ciągu dwóch dni mogą przemieścić się z północy na południe Europy. |
| piśmiennictwo |
Komentarze
wedmar m.wedroch@gmail.com
16 grudnia 2013
witam
mam pytanie do ekspertów od jerzyków:
chciałbym wybudować kilka budek lęgowych dla jerzyków ale posiadam pasiekę i nie wiem czy pszczoły nie staną się łatwym kąskiem dla ptaków?
czy jerzyki żywią się pszczołami i czy sąsiedztwo jerzyków i pszczół to dobry pomysł??
nie chciałbym żeby jeżyki potraktowały moje ule jako karmiki ;)
proszę o odp na forum bądź na @ m.wedroch@gmail.com
Michał walter.michal95@gmail.com
30 lipca 2011
Witam,
Znalazłem Jerzyka, jeszcze młody nielot ale już w pełni rozwinięte skrzydła ma. Poję ko od 3 dni kładąc mu kropkę wody na dziobek, apetyt ma różny albo zje kilka kawałków ( np. 6) albo 2. Karmię go dżdżownicami i mięsem z kurczaka. Żeby coś zjadł muszę go pogłaskać i przyłożyć malutką porcję do dzióbka.Czy dobrze robię? Proszę o info: GG: 6372377
Roman Obczyński obczynscy@wp.pl
2 sierpnia 2009
Jerzynka odleciała -ukratkiem.
Chwila nieuwagi i już pewnie gdzieś gwiżdze nad naszymu głowami. Po ponad 10 dniach karmienia, kiedy już nawet sam "jadła z reki", przybrała 3g sic!
Długość skrzydła 18 cm, próby latania po mieszkaniu, więc nie martwimy się. Poradzi sobie na wolnościi poleci z innymi gdzieś do Afryki. (płeć jest przypuszczalna po masie i charakterze?...)
Sandra sancia75@wp.pl
14 lipca 2009
Witam.
Mam do Was pytanko,Trzy dni temu znalazlam małego opierzonego jerzyka i nie wiem za bardzo czym go karmic. Nie mam możliwości robakami i nie mogłabym ich zabic.Puki co karmię gotowanym jajkiem.Bardzo chętnie je,sam otwiera dzioba.Jak jest głodny dziobie mnie w palca.Dużo cwierka.Jest zdrowy.Latac nie umie wcale.Czy można karmic go np.surowym kurczakiem lub nnym mięsem??? Proszę o szybką odpowiedź na mój e-mail sancia75@wp,pl
Oleńka <3 olaolbryt@o2.pl
19 czerwca 2009
Wczoraj postanowiłam zaopiekować się rannym ptaszkiem - jerzykiem. Pewien chłopczyk uderzył to zwierzątko piłeczką, łamiąc mu skrzydełko. Niezwłocznie, wspólnie z innymi dziewczynkami, udałam się z Kruszynką (bo tak nazwałysmy jerzyka, który okazał się dziewczynką) do Pana Weterynarza, który opatrzył złamane skrzydełko, usztywnił je i polecił nam zabrać ptaszka do domku. Niezmiernie się wzruszałam. Ptaszek znalazł sobie wygodne miejsce na moim balkonie, w wymoszczonej, mięciutkiej klateczce. Chętnie pije z nakrętki, drepcze po swoim 'mieszkanku w wersji mini'. Starałam się stworzyć ptaszkowi namiastkę jego naturalnego, wspaniałego środowiska. Dzięki Waszym wskazówkom, kochani, poradzę sobie z opieką i karmieniem...!
Pozdrawiam cieplutko! :-* :)
