Glony - artykuły

Dodano: 5 maja 2010
Byt ludzkości jest nieodłącznie związany z dostateczną ilością czystej wody, podczas gdy większość rzek, jezior i sztucznych rezerwuarów wodnych jest nieodwracalnie zanieczyszczonych. Problem ten stał się we współczesnym świecie jednym z najczęściej komentowanych na forum publicznym.

Pod pojęciem eutrofizacji rozumie się dziś wzbogacanie wód na drodze naturalnej lub sztucznej w mineralne składniki pokarmowe, masowy rozwój roślin wodnych stymulowany przez te składniki oraz skutki nadmiernej produkcji substancji organicznych w wodach.

Jeziora na początku swego istnienia są ubogie w substancje odżywcze; stan ten nazywany jest oligotrofią. Proces eutrofizacji w zbiornikach wodnych zachodzi w zasadzie od samego początku ich istnienia bowiem spływy wód z otaczających terenów wnoszą stale substancje allochtoniczne wypłukiwane gleby. Takie naturalne zmiany w jeziorach są bardzo powolne i większość z nich wykazuje dużą stabilność w niezmieniających się warunkach klimatycznych. Szybkość wzrostu trofii czyli naturalnego dojrzewania jest w przypadku różnych jezior różna i składa się na nią wiele czynników morfologicznych, edaficznych, klimatycznych i hydrologicznych. Jednak w ostatnich dziesiątkach lat obserwuje się wyjątkowo duże przyspieszenie tego procesu, spowodowane przede wszystkim dopływem wszelkiego rodzaju ścieków. Rozwój przemysłu produkującego ogromne ilości zanieczyszczeń o dużych stężeniach biogenów, zwiększone zużycie nieorganicznych nawozów w rolnictwie spływających obszarowo do wód, wzrost erozji gleby na skutek wycinania lasów oraz odpływ składników pokarmowych ze zlewni wskutek osuszania lasów i torfowisk- wszystko to sprawia, że trofia zbiorników wodnych niebezpiecznie wzrasta. Zmiany te z kolei zakłócają równowagę między czynnikami abiotycznymi i biotycznymi, zmieniając nie tylko środowisko wodne ale także całe biocenozy je zamieszkujące.

W miarę dopływu substancji z zewnątrz jezioro przechodzi stadia mezotrofii a następnie eutrofii i politrofii. Ekosystem w wyniku napływu biogenów jeszcze przez jakiś czas funkcjonuje sprawnie- widoczne są nawet korzystne efekty wzrostu trofii np. zwiększenie połowu ryb. Z czasem jednak zbiornik wodny „dusi” się nadmiarem substancji do niego dopływających, nie jest zdolny do ich zużycia i przerobienia. Materiał naniesiony zostaje więc magazynowany w osadach dennych. Taki stan nazywany jest hipertrofią.

W eutrofizacji zasadniczą rolę odgrywają pierwiastki chemiczne. Jakkolwiek rozwój roślin wodnych zależy od wielu pierwiastków, to wzrost stężenia trzech z nich azotu, fosforu i węgla jest najczęściej uznawany za przyczynę eutrofizacji. W wodach powierzchniowych Polski stosunkowo bogatych w związki azotowe i naturalnie zasobnych w węglany, czynnikiem ograniczającym wzrost trofii jest koncentracja fosforanów. W większości przypadków pierwiastkiem limitującym tempo rozwoju glonów jest fosfor uznawany za tzw. „czynnik minimum”.1 kg fosforu prowadzi do produkcji 1 tony glonów. Pierwiastek ten jest magazynowany w organizmach w większej ilości niż wynosi ich naturalne zapotrzebowanie, jest łatwo absorbowany na cząsteczkach zawiesiny, wchodzi w trudno rozpuszczalne związki z żelazem, glinem i wapnem i jest dobrze zatrzymywany w glebie. Jego kumulacja sprzyja więc powstaniu wysokiej trofii zbiornika.

Jedną z konsekwencji wysokiej trofii zbiorników jest masowy rozwój planktonu roślinnego określany jako „zakwit wody”. Bywa tak, że zagęszczenie komórek w czasie zakwitu sięga 10 milionów w 1 ml wody. Jednak ze względu na ogromną rozpiętość wielkości różnych gatunków fitoplanktonu sama liczebność nie jest porównywalna. Dodatkowo do opisu masowych pojawów glonów stosuje się kryterium pomiaru biomasy uwzględniające zarówno liczebność jak i objętość postaci w jakiej występują poszczególne taksony.

Ze zjawiskiem zakwitu wiąże się wiele zmian w ekosystemie wodnym.

Po szczytowym etapie zakwitu ogromna masa obumarłych komórek glonów opada na dno a jej rozkład tlenowy powoduje wyczerpanie tlenu w warstwach naddennych. Konsekwencją braku tlenu są procesy gnilne, pogorszenie się warunków życia i ustąpienie niektórych gatunków zwierząt np. ryb, u których następuje zapychanie lub ranienie przez okrzemki i tobołki skrzel. Z kolei młodociane stadia ryb mogą zostać uwięzione w wypływających na powierzchnię kożuchach nitkowatych glonów. Masowy rozwój fitoplanktonu pociąga za sobą znaczne zmiany fizyczne wody. Pogarsza się jej przezroczystość, następuje zmiana barwy np. na jasnozieloną przy zakwicie Chroococcales i Volvocales, zielonobrunatną od okrzemek (Bacillariophyceae), złoto-rdzawą od Peridinium, turkusową od sinic (Cyanophyta). Zakwitom towarzyszy wzrost mętności wody, pogarsza się zapach, smak ponieważ glony wydzielają olejki eteryczne.

Problem zakwitów glonowych dotyczy głownie wód stojących, gdzie czynniki abiotyczne nie ulegają gwałtownym zmianom . Szybki przepływ wody w rzekach i potokach oraz szybka zmiana warunków środowiskowych z biegiem rzeki praktycznie uniemożliwiają ten proces. Wody płynące mają też większą zdolność do likwidacji nadmiaru biogenów w procesie samooczyszczania, co czyni je bardziej odpornymi na degradację.
Joanna Ruszczyńska
Wróć do listy artykułów

Nasza oferta | zobacz pełną ofertę

dysponujemy:
  • inwentaryzacją krajoznawczą regionu
wykonujemy:
  • aktualizacje treści turystycznej map, przewodniki
  • oceny oddziaływań na środowisko (Natura 2000)
  • oceny stanu ekologicznego wód (Ramowa Dyrektywa Wodna UE)
  • prace podwodne, poszukiwawcze
prowadzimy:
  • nurkowania zapoznawcze, turystyczne, szkolenia specjalistyczne
statystyki | realizacja : nesta.net.pl