Rośliny

Wieloletnia bylina z pełzającymi, poziomymi kłączami.
Łodyga: zielona, prosta, naga lub omszona, pojedyncza.
Liście: nagie, sztywne, zwykle połyskujące, odlegle drobno pikowane. Liście odzimkowe są podłużnie klinowate, zwężone w ogonek. Liście łodygowe są lancetowate lub równowąskie, siedzące .
Kwiaty: duże o lancetowatych działkach kielicha i szerokodzwonkowatych fioletowych płatkach korony. Kwiaty zebrane w kwiatostany typu grono (skąpe) 2-6 kwiatowe lub pojedyncze. Szypułki bocznych kwiatów u nasady z 2 podkwiatkami.
Okres kwitnienia: od czerwca do lipca.
Owoce: wyprostowane torebki, otwierające się otworkami na szczycie.

Wieloletnia bylina z krótkim, walcowatym, zdrewniałym kłączem.
Łodyga: białawoszara, tępo kanciasta, szorstka (krótkoowłosiona), niekiedy fioletowo nabiegła, wyprostowana, pojedyncza.
Liście: ułożone skrętolegle. Blaszka liściowa nierówno karbowanopiłkowana, spód owłosiony lub tylko szorstki. Liście dolne są podłużnie jajowate lub podłużnie lancetowate, u nasady zaokrąglone lub sercowate, przechodzące w oskrzydlony ogonek. Liście górne są jajowate lub jajowatolancetowate, siedzące, nieco wpół obejmujące łodygę.
Kwiaty: ciemno lub jasnofioletowe, siedzące. Kielich o działkach lancetowatych, ostrych. Kwiaty skupione w szczytowy, główkowaty kwiatostan, zebrane po kilka w kątach liści.
Okres kwitnienia: od czerwca do września.
Owoce: torebki.

Roślina wieloletnia z płaskimi, głęboko palczasto wcinanymi bulwami Liście: z brunatnymi lub fioletowymi plamami, rzadziej bez plam, w liczbie od 3 do 9 (12); w zarysie lancetowate lub odwrotnie jajowate, tępe lub zaostrzone; dolne rozetowato skupione, obejmujące łodygę; górne przypominające przysadki kwiatowe. Łodyga: sztywna, gruba, wypełniona rdzeniem lub pusta w środku, często fioletowo nabiegła w górze. Kwiaty: zebrane w licznokwiatowy walcowaty kwiatostan, o zmiennej barwie od barwie od purpury do bieli, osadzone w kątach przeważnie krótszych od kwiatów przysadek; boczne działki kielicha pochylone do przodu, w zarysie jajowato-lancetowate, do 11 mm długości i 4 mm szerokości, działka środkowa często nie pochylona tylko skośnie wzniesiona nad bocznymi płatkami korony; warżka długości 5-11 mm i szerokości 6,5-15 mm, 3 łatkowa z łatkami bocznymi rozpostartymi, z ciemnymi liniami i plamkami tworzącymi rysunek, rzadko bez rysunku; ostroga walcowata; zalążnia czerwono nabiegła, skręcona, nieco wygięta; prętosłup barwy jasnoróżowej. Okres kwitnienia: od maja do lipca. Owoc: w postaci rozdętej torebki, długości do 15 mm.

Roślina wieloletnia z głęboko podzielonymi bulwami. Liście: bez plam, w liczbie od 4 do 7, wąskolancetowate, długości do 20 cm i szerokości do 3,5 cm, skierowane sztywno do góry lub przygięte. Łodyga: sztywna, gruba, pusta w środku, z 2-3 pochwami liściowymi u nasady. Kwiaty: zebrane w licznokwiatowy (do 50 kwiatów) walcowaty kwiatostan, długości 4-12 cm, bezwonne, o barwie krwistopurpurowej, osadzone w kątach dłuższych o kwiatów, z prawie gładkim brzegiem przysadek; boczne działki kielicha wzniesione ku górze i skręcone, w zarysie lancetowate, do 9 mm długie i 2,5-4 mm szerokie; boczne płatki korony do 7,5 mm długie; warżka długości 4,5-8 mm i 5-9 mm szeroka, płytko 3 łatkowa lub niepodzielona, boczne znacznie szersze od środkowej, z ciemnymi liniami tworzącymi rysunek; ostroga stożkowata, prawie prosta. Okres kwitnienia: od czerwca do lipca. Owoc: w postaci beczułkowato rozdętej torebki.

Mięsożerna bylina. Liście: na długich ogonkach, zebrane w przyziemną rozetę, w zarysie wąskołopatkowe, szerokości 3-5 mm, klinowato zwężające się w ogonek, u nasady z pociętymi i zrośniętymi częściowo z ogonkiem przylistkami, brzeg i górna strona blaszki liściowej pokryta czerwonymi włoskami wydzielniczymi, które wydzielają lepką substancję oraz enzymy proteolityczne. Łodyga: do dwóch razy dłuższa od liści zakończona skąpokwiatowym kwiatostanem, wyrasta ze środka rozety liściowej. Kwiaty: białe, niepozorne, zebrane w kłosokształtny skrętek. Okres kwitnienia: od czerwca do sierpnia. Owoc: jajowata torebka pękająca 3 klapami.

Roślina wieloletnia z grubym korzeniem palowym. Liście: skupione w przyziemnej rozecie, o średnicy do 40 cm, barwy szarozielonej, owłosione pajęczynowato, pierzasto sieczne, silnie kolczasto zakończone. Łodyga: silnie skrócona, do 3 cm długości. Kwiaty: srebrzystobiałe lub różowe, zebrane w jeden szczytowy koszyczek, średnicy do 15 cm, jego okrywa składa się z wielu szeregów listków, przy czym zewnętrzne są kolczaste natomiast wewnętrzne słomiaste; zapylane przez pszczoły, trzmiele i chrząszcze; okrywy koszyczka zamykają się wieczorem oraz w dni pochmurne. Okres kwitnienia: od sierpnia do września. Owoc: typu niełupka do 5 mm długości, zaopatrzona w aparat lotny powstały z puchu kielichowego.