Zwierzęta

Bocian czarny średnio jest nieco mniejszy od bociana białego, większe osobniki są tej samej wielkości co mniejsze bociany białe. Ptak ten nazywany jest „czarnym” w porównaniu z bocianem białym, jednak pamiętajmy, że kolor czarny ubarwienia tak naprawdę jest metalicznie fioletowo-zielony. Bocian czarny ma metalicznie czarne całe ciało, z wyjątkiem białego brzucha, podogonia i przytułowiowej części skrzydeł. Szyja długa, dziób długi, karminowo-czerwony, nogi w kolorze dzioba. Oko czarne, otoczone jaskrawą, czerwono ubarwiona skórą. Młode ptaki dziób i nogi mają szaro-zielone, pierś czarno kreskowaną.

Bocian czarny, Ciconia nigra

systematyka	Rząd: Brodzące (Ciconiiformes) Rodzina: Bociany (Ciconiidae)
wygląd	Bocian czarny średnio jest nieco mniejszy od bociana białego, większe osobniki są tej samej wielkości co mniejsze bociany białe. Ptak ten nazywany jest „czarnym” w porównaniu z bocianem białym, jednak pamiętajmy, że kolor czarny ubarwienia tak naprawdę jest metalicznie fioletowo-zielony. Bocian czarny ma metalicznie czarne całe ciało, z wyjątkiem białego brzucha, podogonia i przytułowiowej części skrzydeł. Szyja długa, dziób długi, karminowo-czerwony, nogi w kolorze dzioba. Oko czarne, otoczone jaskrawą, czerwono ubarwiona skórą. Młode ptaki dziób i nogi mają szaro-zielone, pierś czarno kreskowaną.
występowanie	Środkowa i wschodnia Europa, lokalnie również wokół Morza Czarnego. Na wschód zasięg tego bociana biegnie poprzez środkowa Azję. Należy jednak pamiętać, że jest to ptak lokalnie nieliczny, w niektórych krajach skrajnie nieliczny. W Polsce liczebność bociana czarnego wzrosła w ostatnich latach i utrzymuje się na poziomie ok. 1200 par. Występuje w całym kraju, do wysokości 1200 m n.p.m. Najliczniej w północno-wschodniej Polsce oraz na Śląsku. Ptak ten wymaga do swej obecności rozległych lasów i terenów podmokłych, z dala od osiedli ludzkich. Jednak już są notowane pojedyncze przypadki lęgów w niewielkich zadrzewieniach i w pobliżu osiedli ludzkich. Gnieździ się najchętniej w lasach liściastych i mieszanych.
pokarm	Wyłącznie zwierzęcy. Małe ryby, płazy, gady, duże owady wodne, pisklęta ptaków i drobne ssaki. Żerują brodząc w płytkiej wodzie, lub przy brzegu strumieni, zbiorników wodnych i bagien. Także na sezonowo zalanych terenach leśnych. Młode są karmione papką strawionych częściowo ofiar. Dorosłe ptaki zwracają ją z gardzieli, wprost do gniazda.
gniazdo	Zbudowane w konarach dużego, rozłożystego drzewa – najczęściej dębu, czy buka, zwykle na terenie podmokłym, lub w pobliżu bagienek i strumyków leśnych. Bocian czarny unika osiedli ludzkich, terenów turystycznych. Najczęściej zakłada lęgi na terenie dużych, starych kompleksów leśnych i puszcz. Bociany czarne są terytorialistami i ich miejsca lęgowe są rozłożone równomiernie, zwykle oddalone od siebie od ok. 1000 do 6000 metrów. Terytorium dochodzi do 150 km2. Gniazdo jest solidne, zbudowane z gałęzi, czasami sporych rozmiarów, na przemian układanych z darnią i ziemią. Taka budowa powoduje, że nawet, kiedy drzewo przewróci się, gniazdo po upadku zachowuje swój kształt. Próbowałam kiedyś lekko rozwarstwić gniazdo, właśnie upadłe wraz z przewróconym drzewem. Ale jego konstrukcja była bardzo zwarta i silna. Nie do ruszenia. W środku gniazdo było wyścielone mieszaniną trawy, liści, ziemi i pierza. Średnica gniazda bociana czarnego mierzona od zewnętrznych krawędzi dochodzi do 1,5 metra. Pisklęta początkowo pokryte są białym puchem. Pióra wyrastają im stopniowo, wówczas część ciała jest już czarna, część pokryta białym, sterczącym puchem. Najdłużej puch utrzymuje się na głowie. Jaja białawe, najczęściej w liczbie 2-5. Wysiadywanie trwa ok. 35 dni. Przy złej pogodzie dożywa tylko jedno pisklę, przy dobrej 3-4. Młode osiągają dojrzałość płciową po trzech latach życia.
ochrona	Gatunek uwzględniony w Dyrektywie Ptasiej, Art. 4.1 załącznik I. Ochronie podlegają także siedliska, które mogą stanowić żerowiska lub miejsca lęgowe bociana czarnego, są to: zalewane, muliste brzegi rzek, kwaśne buczyny, żyzne buczyny, grądy, łęgi, górskie bory świerkowe, nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników – Dyrektywa Siedliskowa, załącznik I. Objęty ochroną ścisłą, wymagający ochrony czynnej w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.). Wokół gniazd bociana czarnego tworzy się strefy ochronne, obowiązujące 100 m od gniazda przez cały rok i 500 m w okresie od 15,03-31,08 Status zagrożenia w Europie R – gatunek zagrożony z racji rzadkiego występowania. Konwencja Berneńska: załącznik II, konwencja Bońska: załącznik II. Zagrożenia: Aby gatunek ochronić przed wyginięciem, należy tworzyć i bezwzględnie przestrzegać zasad obowiązujących w strefach ochrony gniazd (dostosowana gospodarka leśna, zakaz wstępu). Utrzymywać wieloletnie, stare drzewostany liściaste i mieszane, zaniechać osuszania i melioracji terenów leśnych. Zachowywać w drzewostanach młodych, rosnące pojedynczo kilkusetletnie drzewa, głównie dęby, świerki czy buki. Można zniszczone gniazda zastępować platformami, które ptaki chętnie zajmują.
uwagi	Bocian czarny jest nazywany hajstrą. Nazwa ta stosowana jest w całej Polsce, również wśród ornitologów.
biologia	Bocian czarny na południe Polski przylatuje pod koniec marca lub na początku kwietnia. Na północy kraju pojawia się dopiero w kwietniu, najczęściej jest obserwowany w maju. Zwykle w dwa tygodnie po bocianach białych, można się spodziewać bocianów czarnych. Para ptaków najczęściej powraca na stare gniazdo, zbudowane w konarach rozłożystego drzewa –, zwykle na terenie podmokłym, lub w pobliżu bagienek i strumyków leśnych.. Przy budowie, bądź odnawianiu gniazda udział biorą oba ptaki. Również obydwa wysiadują na zmianę i karmią pisklęta. Ptaki nie klekocą na gnieździe jak bociany białe, tylko wykonują gesty powitalne - czasami jeden z ptaków podnosi gałązkę, jakby chciał od nowa wyścielić gniazdo. Te symboliczne gesty utrzymują więź ptaków i zastępują im dźwięki. Bociany czarne nie są całkowicie ciche, czasami wydają pojedyncze niepozorne dźwięki, lub cichutko klekocą. Cechą charakteryzująca zachowanie bociana czarnego, jest jego ciche wycofywanie się w przypadku zbliżania się człowieka. Dorosłe ptaki zrywają się z gniazda, zanim człowiek zbliży się do niego i bezszelestnie szybują nad lasem, zataczając kręgi. W ten sposób nie zdradzają swoją obecnością miejsca lęgowego. Jednak często niepokojone ptaki mogą całkowicie opuścić gniazdo. Bociany te żerują nawet do 10 km. od gniazda. Latają szybko i wysoko, wykorzystując lot szybowcowy, ale często też korzystają z siły mięśni i dzięki temu nie są uzależnione od ciepłych wiatrów, jak bociany białe. Bocian czarny, żeruje najchętniej na podmokłych terenach leśnych, na bagnach, torfowiskach, przy strumieniach, w zalesionych dolinach rzecznych. Ale nie unika całkowicie terenów otwartych, podmokłych łąk, stawów rybnych, czy zbiorników zaporowych. Bardzo licznie żerują bociany czarne np. w obszarze bagiennym zbiornika zaporowego Jeziorsko, mimo, że jest to teren otwarty. Czasami na spuszczonych stawach rybnych przy terenie zalesionym bociany czarne żerują jednocześnie z białymi. Młode przebywają w gnieździe około dwóch miesięcy, a w dwa tygodnie po ich wylocie (wrzesień) bociany zbierają się w niewielkie grupki i odlatują. Zimują w północnowschodniej i wschodniej Afryce.
piśmiennictwo