Dodano: 0 0000
jest wielkości kury domowej. Stary kogut jest granatowoczarny z metalicznym połyskiem. Na skrzydłach białe lusterko. Pokrywy podogonowe i podskrzydłowe również białe. Niezwykle charakterystyczny lirowaty ogon (rozcięty na boki) tworzą skrajne sterówki znacznie dłuższe od środkowych. Tzw. róże nad oczami miniowopąsowe.
Samica (kura, cieciorka) znacznie mniej barwnie upierzona. Rdzawa, brunatna i czarno pstra. Także białe lusterko. Cieciorka jest podobna do samicy głuszca, lecz mniejsza od niej i ma lekko rozwidlony ogon.
Młode w pierwszym upierzeniu są podobne do
Samica (kura, cieciorka) znacznie mniej barwnie upierzona. Rdzawa, brunatna i czarno pstra. Także białe lusterko. Cieciorka jest podobna do samicy głuszca, lecz mniejsza od niej i ma lekko rozwidlony ogon.
Młode w pierwszym upierzeniu są podobne do
Cietrzew, Lyrurus tetrix | wygląd | jest wielkości kury domowej. Stary kogut jest granatowoczarny z metalicznym połyskiem. Na skrzydłach białe lusterko. Pokrywy podogonowe i podskrzydłowe również białe. Niezwykle charakterystyczny lirowaty ogon (rozcięty na boki) tworzą skrajne sterówki znacznie dłuższe od środkowych. Tzw. róże nad oczami miniowopąsowe. Samica (kura, cieciorka) znacznie mniej barwnie upierzona. Rdzawa, brunatna i czarno pstra. Także białe lusterko. Cieciorka jest podobna do samicy głuszca, lecz mniejsza od niej i ma lekko rozwidlony ogon. Młode w pierwszym upierzeniu są podobne do |
|---|---|
| występowanie | najchętniej osiedla się na terenach wilgotnych, w lasach liściastych i mieszanych o luźnym drzewostanie z podszytem jagodowym, a także brzozowska z haliznami, zrębami i polanami. Unika dobrze zagospodarowanych, zwartych lasów. A także wrzosowiska (gniazdo). |
| tryb życia | cietrzew jest powszechnie nazywany „czarnym tancerzem”, a jego toki są opisywane chyba we wszystkich opracowaniach myśliwskich. Przypadają one na marzec i kwiecień, a w górach 2-3 tygodnie później. Tokują na trenach odkrytych, polanach czy haliznach śródleśnych. Na tokowisku pojawiają się o brzasku a nawet w nocy. Tokują już przed wschodem słońca. Zaczyna stary kogut, tzw. tokowik. W promieniach słońcach sadowi się na czubkach wysokich sosen lub brzóz (rosnących np. wśród wrzosowisk). Bełkocze początkowo krótko z przerwami. Na ziemi koguty opuszczają skrzydła, podnoszą i szeroko rozkładają liry (wówczas widać już z daleka białe pokrywy podogonowe), „jeżą” pióra na grzbiecie i szyi, a także nadymają gardziele. Teraz biegają po tokowisku i podskakują. Słychać wówczas charakterystyczne „czuszykanie” i „bulgotanie”. Bywa, że walczą między sobą choć w przeciwieństwie do głuszców nie odpędzają rywali z tokowiska. Cietrzewie tokują również jesienią, ale o tej porze roku nie popycha ich do godowego tańca popęd płciowy. I zagadką jest przyczyna jesiennych toków ( jednak o słabszym nasileniu niż wiosną). W porze zimowej ptaki „wykopują” pod śniegiem nory z korytarzami (zaśnieżają się). W razie niebezpieczeństwa nie szukają nór awaryjnych tylko wyfruwają wprost ze śniegu w najlepszym do ucieczki miejscu.` Każdy cietrzew posiada własną norę. Również zimą te ptaki gromadzą się często w jednopłciowe stada. W dzień przesiadują na brzozach i olszynach objadają się ich pączkami. Nocują na ziemi. Cieciorka chroniąc młode na gnieździe udaje ranną wlekąc po ziemi skrzydło i oddalając się od zniesienia. Wówczas młode przywierają go gniazda co jest skuteczne przy ich ochronnym ubarwieniu. W sierpniu koguty pierzą się. Chowają się wówczas w kępach łozy, na bagnach, czy w sośninach i przez parę tygodni nie pokazują się na odkrytych przestrzeniach. Wytłumaczeniem takiego zachowania jest zapewne ograniczona w tym czasie zdolność latania. Koguty uzyskują dojrzałość płciową po ok. 10 miesiącach, a kury po 2 latach. Wiek kogutów można rozpoznać min. po lirze: im bardziej sierpowato wygięta, tym starszy ptak. |
| pokarm | szczególnie zimą pączki i młode pędy drzew liściastych, chętnie osiki, brzozy i olchy. Poza tym tatarka, proso przygotowane specjalnie przez myśliwych. A także jagody, głównie borówki czernicy i żurawiny. Dieta piskląt, to przede wszystkim owady. |
| gniazdo | to płytki dołek wygrzebany w ziemi w krzewach, czy runie. Zniesienie najczęściej położone jest we wrzosach. Wyściółkę stanowią liście i nieliczne pióra. Gniazdo jest położone na terenie suchym. |
| ochrona | na Podhalu przyczyną spadku liczebności cietrzewia są jego sterówki. Lira zastępuje orle pióra w góralskim rękodziele (kapelusze), o które teraz trudno. Liry są szczególnie modne w kręgach góralskiej polonii w Ameryce Północnej. Legalne pozyskiwanie sterówek od ptaków pierzących się jest mało efektywne, a więc pozostaje strzelanie do cietrzewi, które są jednak objęte ścisłą ochrona gatunkową. Oprócz tego wzrost pogłowia lisów też wpływa niekorzystnie na liczebność cietrzewia. |
| jaja | w IV lub V cieciorka składa 6-12 (najczęściej 7-9) jaj o barwie zwykle żółtej z rudymi kropkami. Niekiedy tło jest brudnobiałe pokryte zielonkawymi plamkami. Wymiary: 5x3,5 cm. Wysiaduje tylko kura do 28 dni. Pisklęta wykluwają się ok. połowy V i po tygodniu już podlatują, a po dwóch tygodniach potrafią przelatywać na małe odległości. Po paru tygodniach od wylęgu młodych cała rodzina przenosi się na tereny podmokłe: bagienka, mszary śródleśne z żurawiną i borówką bagienną zwaną łochynią. |
| uwagi | opracowano na podst. materiałów źródłowych: „Zoologia dla leśników” – A. Haber, M. Nunberg; „Jeszcze o cietrzewiu” – Leopold Pomarnacki, „Łowiec Polski” nr 14 (lipiec/1963 r.); „Cietrzew - czarna perła polskich torfowisk” – Kazimierz Pańszczyk, „Przyroda Polska” nr 10/2003 r. |
| piśmiennictwo |
Komentarze
Pawel Gawlinski p.gawlinski@zmbh.uni-heidelberg.de
7 stycznia 2003
Bardzo trudny do podejścia podczas toków wiosną. Fenomenalny wzrok. Co dziwne, lepiej słyszalny z daleka niz z bliska - podczas podchodzenia bliżej, podchodzący ma wrażenie że ptak cichnie. Nikt nie wie dokładnie na czym ten fenomen polega.
