Dodano: 11 lipca 2007
Na bliskim wschodzie występuje odmiana dymówki transitiva, która cały spód ciała ma rudy.
Dymówka, Hirundo rustica | systematyka | Rząd: Wróblowe (Paseriformes) Podrząd: Śpiewające (Oscines) Rodzina: Jaskółkowate (Hirundinidae) |
|
|---|---|---|
| wygląd | Ogólnie jaskółki nie trzeba nikomu specjalnie opisywać. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę, że w Polsce występują trzy lęgowe gatunki jaskółek, opis staje się nieodzowny. Jaskółki ze względu na przystosowanie do szybkiego i zwinnego lotu mają wąskie, zaostrzone skrzydła, rozwidlony ogon, dziób krótki, szeroko otwierający się. Dymówka posiada długi rozwidlony ogon, w którym zwracają uwagę długie widełki złożone z zewnętrznych sterówek, dłuższych od reszty. Cechą charakterystyczną ubarwienia jaskółki dymówki jest ciemnopomarańczowe (prawie wiśniowe) podgardle i czoło, co stwarza wrażenie, że ptak ten ma pomarańczową twarz. Głowa jest czarna z granatowym połyskiem, kolor ten tworzy też obrączkę na szyi. Grzbiet również czarny z połyskiem. Brzuch, pierś i podogonie białe. Ogon czarny, lecz sterówki w połowie mają białe plamki. Nogi w kolorze czarnym jaskółka ma malutkie, pazurki słabe. Dziób krótki, czarny. Samica ma nieco krótsze widełki, a młode nie mają ich wcale. Nie mają też rdzawej plamy, w tym miejscu barwa upierzenia jest biaława. Nogi młodych są beżowe, z czasem ciemnieją. Bywają jaskółki albinosy, całe białe z czerwonymi oczami. Na bliskim wschodzie występuje odmiana dymówki transitiva, która cały spód ciała ma rudy. |
|
| występowanie | Cała Europa, północna Afryka, Azja i Ameryka Północna. W Polsce jaskółka jest związana z terenami antropologicznymi, otwartymi, lub półotwartymi. Stąd nazwa gatunkowa rustica - wiejska. Zajmuje teren całej Polski, występując w osadach ludzkich do ok. 1000 m n.p.m. Trzyma się głównie zabudowy wiejskiej, gdzie może występować w setkach par. W miastach jest zdecydowanie rzadsza, jednak również spotykana. W ostatnich kilku latach zauważono na terenie Polski tendencją spadkową jaskółek, w tym dymówki, jednak w ostatnich 2 latach ich liczba znowu silnie wzrosła. Przyczyny spadku liczebności dymówek doszukuje się w problemach jakie ptaki te napotykają na terenach zimowisk (pestycydy powszechnie jeszcze stosowane w Afryce) oraz w nieodpowiedniej pogodzie w trakcie wędrówek. |
|
| pokarm | Owady latające. Muchy, chrząszcze, motyle, pluskwiaki, złotooki, komary. Dymówka poluje na pastwiskach, w pobliżu zwierząt, na podwórkach wśród zabudowań gospodarskich a także nad wodami. Długie zaostrzone skrzydła i widełkowaty ogon pozwalają jaskółce na bardzo dużą zwinność i zwrotność w czasie lotu. Żaden owad jej nie umknie, jeśli jaskółka go wypatrzy. | |
| gniazdo | Bardzo charakterystyczne, budowane zazwyczaj wewnątrz budynków, lecz jak wspomniałam czasem gniazda znajdują się w różnego rodzaju wnękach i poddaszach na zewnątrz budynków. Umieszczone najczęściej na belkach wewnątrz obory, chlewku, czasem pod mostem. Umieszczone z grudek błota i nawozu, dolepiane źdźbłami słomy. Gniazdo w postaci czarki, otwarte u góry. Wnętrze ma wysłane sierścią, piórami i włosiem. Jaja białe z nielicznymi brunatnymi i rdzawymi plamkami. Plamki te są rozłożone równomiernie, lub zagęszczone na szerszym biegunie jaja. Jajo silnie wydłużone. Wysiadywanie trwa 14-16 dni. Ptaki zazwyczaj gnieżdżą się kolonijnie. Gdy człowiek podejdzie do gniazda (na przykład z potrzeby wykonania jakiejś naprawy pod dachem ) samica nie okazuje strachu i wysiaduje nadal. |
|
| ochrona | Gatunek objęty ochroną ścisłą w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.) Zagrożenia: W Polsce jaskółka dymówka nie ma większych zagrożeń. Najwięcej ptaków ginie w okresie zaraz po wykluciu, kiedy deszczowa pogoda powoduje ginięcie piskląt z wychłodzenia i głodu. Niestety na pogodę nie mamy wpływu. Spadek liczebności jaskółek zazwyczaj jest też powodowany problemami występującymi w trakcie wędrówek, lub na zimowiskach. W Afryce nadal popularne jest stosowanie środków ochrony roślin, które wraz ze zjedzonymi owadami przedostają się do organizmów jaskółek w dużych ilościach. Deszczowa pogoda w czasie wędrówek również sprzyja ginięciu ptaków z wyczerpania. |
|
| uwagi | Jaskółka towarzyszyła człowiekowi od wieków, stąd jej obecność w licznych legendach i mitach. Najpopularniejszy z nich mówi, że jaskółki zimują pod wodą. Wynika to stąd, że rzeczywiście widziano jaskółki zbierające się w stada przed odlotem i nocujące w trzcinach. Potem ptaki nagle znikały i nie potrafiono tego inaczej wyjaśnić, jak poprzez zapadnięcie się stad pod ziemię. Arystoteles w swojej Zoologii pisze, że jaskółki w okresie zimy gubią całkowicie pióra i chowają się w różne jamki i zakamarki. Twierdzi, że widywał takie „łyse” jaskółki. Dziś powiedzielibyśmy, że mógł spotkać ptaki zakażone jakimś pasożytem, który powodował wypadanie piór. Inny zabobon dotyczący jaskółek mówi o tym, że przewidują one pogodę i pokazują to człowiekowi, ponieważ przed deszczem nisko latają. Jest to słuszne spostrzeżenie, ale wnioski są złe. Jaskółka nie ma zdolności proroczych, a przed deszczem nisko lata, ponieważ owady w tym czasie chowają się w trawie, lub latają bardzo nisko. Jaskółki, zatem, chcąc je upolować muszą zniżyć również lot. | |
| biologia | Jaskółka to ptak bardzo ruchliwy. Obserwując dymówkę, zauważymy, że prawie nigdy nie siada na ziemi. Przystosowana do łapania owadów w powietrzu rozwinęła precyzyjnie skrzydła, kosztem nóg. Nogi jaskółki nie pozwalają jej chodzić, może tylko na chwilę przycupnąć. Siedzieć jaskółka również nie potrafi na gałęzi, bo są zazwyczaj dla nich za grube - stąd jaskółki upodobały sobie druty telefoniczne. Ptaki przylatują do Polski z daleka, więc dopiero w końcu kwietnia lub w pierwszych dniach maja. Od razu zabierają się za naprawę starego gniazda, lub budowę nowego. W tym celu zbierają błoto z kałuż, czy z brzegu zbiorników wodnych. Wówczas przysiadują na chwile i dziobem pobierają błoto. Gniazdo zazwyczaj budują wewnątrz budynku, ale znam osobiście przypadki, gdy jaskółka dymówka zbudowała gniazdo na zewnątrz budynku, we wnęce powstałej pomiędzy belką wystająca ze ściany a dachem. Wysiaduje samica, samiec pilnuje gniazda i swojej partnerki. Nie łatwo przegapić gniazdo dymówki, gdyż pod nim znajduje się biała plama z kału wydzielanego przez pisklęta, wprost pod gniazdo. Pisklęta siedzą na brzegu gniazda i zaciekawione wystawiają główki, czekając na rodziców. Po trzech tygodniach opuszczają gniazdo, lecz jeszcze nie potrafią dobrze latać i trzymają się w jego pobliżu. Na noc wracają do gniazda. Wszystkie dymówki i młode i stare pierzą się dopiero w miejscu zimowania, w Afryce. Zaoszczędza im to czasu i mogą później wyprowadzić lęgi. Zazwyczaj, gdy tylko młode opuszczą gniazdo na stałe, samica znosi kolejną serię jaj. Przed odlotem jaskółki zbierają się w stada liczące kilkaset osobników. Noc w grupach spędzają w trzcinach nad stawami i jeziorami, zapadając w nie z wieczora. Odlatują już w końcu sierpnia i we wrześniu. Ich brak w zabudowaniach gospodarskich przypomina, że oto nadeszła jesień. Jaskółki dymówki zimują w południowej Afryce, nielicznie w południowej Hiszpanii. Głos dymówki to niegłośne wit, wit, ptaki porozumiewają się nim prawie stale. W razie niebezpieczeństwa ptaki wołają przeciągłym bibsit, bibsit. Również samiec w okresie godowym śpiewa, chociaż jest to śpiew cichy i rzadko zwracamy na niego uwagę. To delikatny świergot z wplatanymi różnymi dźwiękami zasłyszanymi w pobliżu.
|
|
| piśmiennictwo |
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
Komentarze
Alicja Hadała-Ślęzak ahslezak1@wp.pl
17 lipca 2008
Mieszkam w bloku na 6 piętrze, od 10 lat jaskółki upodobały sobie nasze okna od wschodniej strony i systematycznie budują gniazda i wychowują swoje młode. Okna od strony gdzie budują lub po przylocie odnawiają stare zabezpieczam przeźroczystą folią spożywczą i taśmą klającą. Pod gniazdami przytwierdzamy wsporniki, a na nich coś w rodzaju kuwety na odchody, które systematycznie sprzątamy. Oczywiście urzędnicy ze Spółdzielni Mieszkaniowej wielokrotnie nas odwiedzali i nalegali na pozbycie się gniazd, ale widząc że wszystko jest czyste i zabezpieczone dali nam w końcu spokój. Dwa lata temu, kiedy w gniazdkach były już jajka, firma wynajęta przez SM zaczęła wymieniać okna w pomieszczeniach ADM i na klatkach schodowych. Dopiero moja interwencja uratowała kilka ptasich rodzin od bezduszności i głupoty urzędników, którzy nie wiedzieli, że jaskółkisą pod ochroną.W tym roku, kilka dni temu w czasie wichury spadło gniazdko (na szczęście do kuwety) i znalazłam w nim wśród gruzu 4 malutkie ptaszki. Rodzice poza wrzaskiem i fruwaniem dookoła nie byli w stanie im pomóc.Tak więc mam w pokoju te ptasiątka, karmimy je razem z mężem, dbamy aby rozwijały się dobrze i chyba tak jest, bo dzisiaj rano obudziły mnie ich rozmowy.
Nasze jaskółki mają apetyt, i same garną się na ręce. Wierzę, że tam gdzie jaskółki jest szczęście.
Bardzo pomocny dla nas okazał się dr Fedaczyński z Przemyśla, który powiedział mi jak dbać o jaskółcze maluszki i za to MU serdecznie dziękuję.
Joanna Zielńska asikzet@op.pl
10 października 2007
jestem mieszkanka chełmna i dowiedziałam sie z ogłoszenia wiszacego w klatce bloku ze mamy usunac gniazda jaskolek ktore sa w oknach.jest to rozporzadzenie wspolnoty mieszkaniowej w grudziadzu.jestem z bulwersowana ta wiadomoscia poniewaz kazdy z nas myje okna i parapety gdzie w okresie godow sa okropne odchody ,malo tego mamy pomalowac sciany po usunieciu gniazda bo jak nie to przyjdzie firma i skasuje kazdego lokatora za usluge.jezeli bede zmuszona zrobie to ale przeciez te mile ptaszki sa pod ochrona.ratujcie ,co mamy robic.to jakis absurd.czesto mnie nie ma w domu jak usune to gniazdo to one zrobia drugie.syzyfowe prace.mam nadzieje ze cos poradzicie i to szybko bo dzwonia po mieszkaniach i sprawdzaja czy zostaly usuniete.MOZE TO NIE JEST ODPOWIEDNI KOMENTARZ NA TEJ STRONIE.POZDRAWIAM WSZYSTKICH MIŁOSNIKOW PRZYRODY.
