Dodano: 0 0000
Jest to jeden z większych ptaków naszego kraju. Choć możemy sądzić, że jest blisko spokrewniony z bocianem, to są to tylko pozory. Rzeczywiście wyglądem ptak ten kojarzy się nam z bocianem. Długie nogi, długi dziób, długa szyja, smukłe ciało - to wszystko przystosowanie do trybu życia. Prędzej żurawiowi do wodnika i łyski niż do bociana. Jest jedynym przedstawicielem w Polsce rodziny żurawi. Chyba wszystkim dobrze jest znana szara sylwetka tego dużego ptaka.
Samiec i samica są do siebie bardzo podobne, samica jest nieco mniejsza i ma słabiej wybarwioną głowę.
Żuraw jest szaro-popielaty, z przodu szyję od połowy wysokości i głowę ma czarną, natomiast na głowie przez oko, bokami przechodzi biała smuga łącząca się na tyle szyi i dochodząca do karku. Jest bardzo wyraźna. Na potylicy czerwona plama, utworzona przez gołą skórę. To ta plama u samicy jest mniejsza. Dziób krótszy niż u bociana, popielaty. Oczy czerwone. Lotki czarne, ogona właściwie nie widać, jest bardzo krótki. To, co traktujemy jako bogato upierzony, ozdobny ogon, to nic innego jak wydłużone lotki trzeciego rzędu. To one tworzą tak charakterystyczny dla żurawia pióropusz. Lotki te są ubarwione szaro i przechodzą w czarne ku końcowi. Grzbiet żurawia jest nieco brązowy, co przypisuje się wcieraniu przez ptaki błota w pióra grzbietu. Nogi prawie czarne, palce silne, długie.
Młode są podobne, jednak mają jednobarwną, kremową głowę i nie posiadają ozdobnego pióropusza. Upierzenie mają bardziej brązowawe.
W locie żuraw ma wyprostowaną szyję, nogi wystają poza ciało.
Samiec i samica są do siebie bardzo podobne, samica jest nieco mniejsza i ma słabiej wybarwioną głowę.
Żuraw jest szaro-popielaty, z przodu szyję od połowy wysokości i głowę ma czarną, natomiast na głowie przez oko, bokami przechodzi biała smuga łącząca się na tyle szyi i dochodząca do karku. Jest bardzo wyraźna. Na potylicy czerwona plama, utworzona przez gołą skórę. To ta plama u samicy jest mniejsza. Dziób krótszy niż u bociana, popielaty. Oczy czerwone. Lotki czarne, ogona właściwie nie widać, jest bardzo krótki. To, co traktujemy jako bogato upierzony, ozdobny ogon, to nic innego jak wydłużone lotki trzeciego rzędu. To one tworzą tak charakterystyczny dla żurawia pióropusz. Lotki te są ubarwione szaro i przechodzą w czarne ku końcowi. Grzbiet żurawia jest nieco brązowy, co przypisuje się wcieraniu przez ptaki błota w pióra grzbietu. Nogi prawie czarne, palce silne, długie.
Młode są podobne, jednak mają jednobarwną, kremową głowę i nie posiadają ozdobnego pióropusza. Upierzenie mają bardziej brązowawe.
W locie żuraw ma wyprostowaną szyję, nogi wystają poza ciało.
Żuraw, Grus grus | systematyka | Rząd: Żurawiowe (Gruiformes) Rodzina: Żurawie (Gruidae) |
|
|---|---|---|
| wygląd | Jest to jeden z większych ptaków naszego kraju. Choć możemy sądzić, że jest blisko spokrewniony z bocianem, to są to tylko pozory. Rzeczywiście wyglądem ptak ten kojarzy się nam z bocianem. Długie nogi, długi dziób, długa szyja, smukłe ciało - to wszystko przystosowanie do trybu życia. Prędzej żurawiowi do wodnika i łyski niż do bociana. Jest jedynym przedstawicielem w Polsce rodziny żurawi. Chyba wszystkim dobrze jest znana szara sylwetka tego dużego ptaka. Samiec i samica są do siebie bardzo podobne, samica jest nieco mniejsza i ma słabiej wybarwioną głowę. Żuraw jest szaro-popielaty, z przodu szyję od połowy wysokości i głowę ma czarną, natomiast na głowie przez oko, bokami przechodzi biała smuga łącząca się na tyle szyi i dochodząca do karku. Jest bardzo wyraźna. Na potylicy czerwona plama, utworzona przez gołą skórę. To ta plama u samicy jest mniejsza. Dziób krótszy niż u bociana, popielaty. Oczy czerwone. Lotki czarne, ogona właściwie nie widać, jest bardzo krótki. To, co traktujemy jako bogato upierzony, ozdobny ogon, to nic innego jak wydłużone lotki trzeciego rzędu. To one tworzą tak charakterystyczny dla żurawia pióropusz. Lotki te są ubarwione szaro i przechodzą w czarne ku końcowi. Grzbiet żurawia jest nieco brązowy, co przypisuje się wcieraniu przez ptaki błota w pióra grzbietu. Nogi prawie czarne, palce silne, długie. Młode są podobne, jednak mają jednobarwną, kremową głowę i nie posiadają ozdobnego pióropusza. Upierzenie mają bardziej brązowawe. W locie żuraw ma wyprostowaną szyję, nogi wystają poza ciało. |
|
| występowanie | Północna i wschodnia część Europy do granicy tajgi. Nie występuje na zachód od granicy Bałtyku. W Polsce jest nielicznym ptakiem lęgowym niżu. Najliczniej zamieszkuje Pomorze Zachodnie, Mazury i zachodnią Wielkopolskę. Obserwuje się wzrost liczebności tego ptaka.
Żuraw z zachodu terytorium występowania zimuje stosunkowo niedaleko: w Hiszpanii oraz południowym basenie Morza Śródziemnego, lub dalej w środkowej Afryce, ze wschodu w Izraelu i wschodniej Afryce. Pojedyncze ptaki zimują u nas w kraju. W Polsce spotykany w dwóch środowiskach. W trakcie przelotów (głównie marzec i wrzesień) stada po kilka tysięcy ptaków żerują na polach a nocują najchętniej w rozległych trzcinowiskach. W okresie lęgowym pary gnieżdżą się z dala od siebie w podmokłych lasach mieszanych olsach, na torfowiskach, przy bagienkach śródpolnych i w trzcinowiskach na skraju stawów czy jeziorek. |
|
| pokarm | Zarówno zwierzęcy jak i roślinny. Bezkręgowce, drobne kręgowce, owoce, nasiona, zielone części roślin. W zależności od dostępności pokarmu. | |
| gniazdo | Zakładane w terenie niedostępnym, podmokłym, tak jak opisałam w biologii i występowaniu żurawia. Wczesną wiosną bardzo łatwo zobaczyć, kiedy ptak siedzi na gnieździe, jeśli jest to teren otwarty. Jednak jest to okres zaledwie kilku dni, zanim trzcina, czy trawy na łące nie zazielenią się. Szczególnie trzcina późno wypuszcza młode pędy i gniazda zakładane przy stawach, czy jeziorkach są na początku dobrze widoczne. Zwykle co roku obserwuję 2 gniazda, natomiast par lęgowych znam kilka. Co roku pojawiają się w tych samych miejscach, lub w ich pobliżu, tak długo jak stosunki wodne tego terenu nie zmienią się. Gniazdo to spora platforma (o średnicy ok. 1 metr) z materiału dostępnego na miejscu (trzciny, sitowie). Im bardziej podmokły teren, tym gniazdo jest grubsze i tym samym wyższe. Wysiadują oba ptaki na zmianę, zawsze drugi jest w pobliżu i dyskretnie pilnuje. Zachowaniem - jakie rzuciło mi się w oczy, jest ciągłe uzupełnianie gniazda przez siedzącego ptaka, tym, co na wyciagnięcie dzioba zdobędzie. Do tego ptak ciągle poprawia jaja, coś tam układa, podwija trawki. Ale wystarczy, że znieruchomieje i już go nie widać. W gnieździe są zazwyczaj dwa jaja, koloru brunatno-brązowego, ciemniej nakrapiane. Wysiadywanie trwa miesiąc. Pisklęta wykłuwają się w dwudniowych odstępach i jedno jest większe od drugiego. W gnieździe siedzą kilka dni. Często jedno pisklę dość szybko ginie. |
|
| ochrona | Gatunek uwzględniony w Dyrektywie Ptasiej, Art. 4.1 załącznik I. Ochronie podlegają także siedliska, w których przebywają żurawie: starorzecza i eutroficzne zbiorniki wodne, wilgotne wrzosowiska z wrzoścem bagiennym, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, torfowiska wysokie, przejściowe, trzęślawiska, bory i lasy bagienne, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe, jesionowe, olsy źródliskowe – Dyrektywa Siedliskowa, załącznik I. Objęty ochroną ścisłą, wymagający ochrony czynnej w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.). Status zagrożenia w Europie V – zagrożony wyginięciem. Konwencja Berneńska: załącznik II, konwencja Bońska: załącznik II. Zagrożenia: Aby gatunek ochronić przed wyginięciem, należy unikać błędów krajów Europy zachodniej, na skutek których żuraw z tamtych terenów całkowicie zniknął. Nadmierne osuszanie terenów podmokłych, łąk, torfowisk, śródleśnych jeziorek, melioracje, to główna przyczyna spadku liczebności tego ptaka. Dodatkowo należy zachować zbiorniki wodne w stanie czasowego zalewania w okresie wiosennym, co wiąże się z odstąpieniem od regulacji brzegów. Powinniśmy również objąć ochroną miejsca zlotowisk i noclegowisk żurawi, które latami zbierają się w tych samych miejscach. |
|
| uwagi | Żurawiom przypisuje się wielką inteligencję. Jednak obserwacje ptaków w niewoli tego nie potwierdzają. Jedno, co na pewno można powiedzieć o tych ptakach, to to, że świetnie ostrzegają przed niebezpieczeństwem. Wypatrują intruza już z daleka. Gdy inne zwierzęta jeszcze go nie widzą, żurawie dają już znaki ostrzegawcze. Obecnie trwa konflikt pomiędzy przyrodnikami a rolnikami, ponieważ stada żurawi wyrządzają znaczne szkody w uprawach. Rolnicy domagają się odszkodowań, tak jak to ma miejsce w przypadku szkód wyrządzanych przez wilki, czy bobry. Ministerstwo Środowiska rozpatruje tę propozycję i niewykluczone, że w niedługim czasie roszczenia rolników zostaną uwzględnione i za szkody wyrządzone przez żurawie będzie płacił skarb państwa. |
|
| biologia | Ptaki już w lutym przylatują do polski. W marcu następuje kulminacja przylotów. W stadach po kilkadziesiąt osobników żerują w oziminie, młodym rzepaku, wyjadając pierwsze owady i rośliny. Ptaki słychać z daleka, to znany dobrze miłośnikom przyrody i mieszkańcom wsi donośny klangor. Głos ten podobny do głosu trąbki jest wynikiem silnego wydłużenia i zapętlenia tchawicy. W miarę upływu czasu, po przylocie stada dzielą się na mniejsze, z czasem po kilka ptaków. Duża część z nich odlatuje na północ, a te ptaki, które pozostają dzielą się w pary i rozchodzą. Część ptaków do Polski przylatuje w samotnych parach.
Para stale nawołuje się klangorem, który niesie na kilka kilometrów, zwłaszcza rano i wieczorem. Kolejnym etapem w życiu tych ptaków jest ich „taniec”. Obserwowałam go wielokrotnie i zawsze mnie zadziwia. Ptaki rozpoczynają go już w stadkach po kilka osobników i kontynuują w parach. Obserwujemy wówczas podskoki, machanie skrzydłami, miarowe kroki z rozpostartymi skrzydłami, podlatywanie, dostojne kroczenie, stroszenie pióropusza i pochylanie głowy jak w ukłonie. Temu oczywiście towarzyszą okrzyki. W ten sposób ptaki okazują podniecenie a jednocześnie utrzymują więzi w parach. Klangor jest również niewątpliwie sygnałem dla innych par żurawi, że to miejsce jest zajęte. Pary najchętniej zamieszkują miejsca spokojne, a jeśli w pobliżu domostw, to tam, gdzie teren jest na tyle podmokły, żeby nie obawiać się wtargnięcia intruza. Zakładanie gniazda na terenie podmokłym chroni je przed lisami, czy kunami. Wydaje się, że nawet wszechobecna norka nie za często dostaje się do gniazda. Kolejnym specyficznym sposobem na ukrycie gniazda lub piskląt jest odciąganie intruza. Jeśli zbliżymy się nadto do miejsca, gdzie się one znajduje - para spokojnym, powłóczystym, wolnym krokiem oddala się, udając, że nic jej nie interesuje. Jednocześnie robi to slalomem. Kila kroków w prawo i kilka w lewo. I znowu w prawo i w lewo. Można odnieść wrażenie, że ptak po prostu sobie spaceruje. Nim się obejrzymy zniknie w gęstwinie lasu, lub w trzcinach. A my zostajemy osłupiali. Raz na 3-4 lata ptaki całkowicie zmieniają upierzenie, tracąc całkowicie zdolność lotu. W tym czasie ukrywają się. Jesienią ptaki ponownie zbierają się w stada, w okresie od września do października. W tym czasie stada liczą po kilkaset osobników. Ich odlot to znak, że nieuchronnie nadchodzi zima. W locie stada ptaków ustawiają się w klucz, w kształcie dwóch ramion, ustawionych względem siebie pod ostrym kątem. Co chwilę klucz zmienia szyk z powodu tego, że cześć ptaków przechodzi na przód inne na tył, co powoduje, że w najbardziej meczącym miejscu (na szczycie klucza) pojedyncze ptaki stale się wymieniają.
|
|
| piśmiennictwo |
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
Komentarze
Lidia Okopna m.okopna@neostrada.pl
5 marca 2006
Nazywam sie Lidia Okopna i mieszkam w Nowej Wiosce gmina Lubrza woj. lubuskie od wielu lat w naszej okolicy zyja żurawie.Obecnie martwimy sie poniewaz jest poczatek marca i nasze żurawie przylecialy juz z zimowiska a zima nie chce ustapic i zapowiadane sa silne mrozy. Co w takim wypadku nalezy robic by ochronic te piekne ptaki?
